[ archief ] Advies huurkoop prof. mr. C.J. Brummer en mr. H.J. Roelvink

[Chris G]

Advies al of niet huurkoop prof. mr. C.J.H. Brummer en mr. H.L.J. Roelvink

Hieronder het verslag welke twee deskundige hebben opgemaakt voor de Commissie CGA en waarbij de conclusie is dat aandelenlease huurkoop is.

Het gehele eindrapport van de Commissie Oosting is te lezen op:

http://www.pay-back.nl/Documenten/eindr ... osting.pdf

_______________________________________________________________________


ADVIES
aan de Commissie Geschillen Aandelenlease.

De ondergetekenden:
Prof. mr. C.J.H. Brunner, wonende te Glimmen, en
mr. H.L.J. Roelvink, wonende te ‘s-Gravenhage,
brengen het volgende advies uit met betrekking tot de door de commissie aan hen voorgelegde vragen.

1. Inleiding
Volgens artikel 1:88 lid 1 sub d BW behoeft een echtgenoot de toestemming van “de andere echtgenoot” voor “overeenkomsten van koop op afbetaling, behalve van zaken die kennelijk uitsluitend of hoofdzakelijk ten behoeve van de normale uitoefening van zijn beroep of bedrijf strekken”. Deze bepaling is krachtens art. 1:80b BW van overeenkomstige toepassing op een geregistreerd partnerschap. Eenvoudshalve wordt hierna alleen de term “echtgenoot” gebezigd.
De vraag is gerezen of een echtgenoot op grond van art. 1:88 lid 1 sub d BW bij het aangaan van een overeenkomst van effectenlease de toestemming van de andere echtgenoot behoeft. Deze vraag is onder meer de inzet van een procedure tussen de Stichting Eegalease en Dexia Bank Nederland N.V.
U hebt ons eind januari j.l. verzocht de volgende vragen te beantwoorden:
A. Kan, indien een gehuwde een overeenkomst van effectenlease afsluit, daarvoor de toestemming van de andere echtgenoot vereist zijn op grond van art. 1:88 BW ?
B. Indien u vraag A in ontkennende zin beantwoordt: waarom niet ?
C. Indien u vraag A in bevestigende zin beantwoordt, bij welke kenmerken valt een effectenlease-overeenkomst onder het toestemmingsvereiste ?
D. Indien u vraag A in bevestigende zin beantwoordt: wanneer gaat in de gevallen dat vernietiging mogelijk is dan de vernietigingstermijn voor de andere echtgenoot lopen en wanneer eindigt deze ?
E. Indien u vraag A in bevestigende zin beantwoordt en indien de andere echtgenoot de vernietiging tijdig heeft ingeroepen, wat zijn dan de rechtsgevolgen van deze vernietiging? Wij verzoeken u in dit verband aandacht te besteden aan de vraag of, mede in verband met art. 6:278 BW, veranderingen in de waarde van de betrokken effecten vanaf enig moment voor rekening komen (of blijven) van de echtgenoot die de overeenkomst van effectenlease is aangegaan.
F. Hebt u overigens nog opmerkingen die voor de beoordeling van de kwestie van het toestemmingsvereiste van belang kunnen zijn ?

2. De inhoud van bepaalde effectenlease-overeenkomsten
Ons advies is toegespitst op de ons toegezonden voorbeelden van effectenlease-contracten, die in de periode 1998-2001 zijn gesloten tussen Bank Labouchere NV, handelende onder de naam Legio Lease, in een latere periode door Dexia Bank NV, als lessor en particuliere beleggers als lessees. Op deze contracten waren van toepassing de Bijzondere voorwaarden WinstVerDriedubbelaar of inhoudelijk vergelijkbare voorwaarden.
De belangrijkste kenmerken van die contracten waren:
• De looptijd is 36 maanden.
• De belegger (hierna: de lessee) koopt van de lessor (hierna ook genoemd: de bank) een pakket aandelen tegen een bepaalde koerswaarde op de AEX (de eerste aankoop).
De belegger koopt tevens eenzelfde pakket aandelen na 12 en na 24 maanden tegen dezelfde prijs als voor het eerste pakket verschuldigd was (tweede en derde aankoop).
• De lessee krijgt krediet van de bank voor de koopprijs van de drie pakketten aandelen; de koopsom is eerst opeisbaar bij het einde van de looptijd van het contract.
• Voor de duur van het contract is de lessee een vast rentepercentage verschuldigd, dat varieerde van 0,96 % (WinstVerDriedubbelaar) tot 1,03% (KortingKado) per maand voor het door de bank verleende krediet op de koopsom.
• De door de bank voor de lessee gekochte aandelen blijven eigendom van de bank totdat de lessee aan al zijn verplichtingen uit het contract heeft voldaan. Teneinde te bewerkstelligen dat de lessee alsdan van rechtswege eigenaar van de aandelen wordt, worden de gekochte aandelen onverwijld na verkrijging ervan door de bank ten name van de lessee bijgeschreven in de administratie van Bank Labouchere, overeenkomstig art. 17 van de Wet giraal effectenverkeer.
• Alle baten en waardeveranderingen van de aandelen komen de lessee toe. De bank zal de dividendbaten zo spoedig mogelijk na betaalbaarstelling aan de lessee doen toekomen, onder aftrek van wettelijk verplichte inhoudingen.
• Voor het recht en de plicht tot de tweede en derde aankoop van dezelfde fondsen en aantallen voor dezelfde prijs als de eerste aankoop is lessee aan de bank een premie verschuldigd welke gelijk is aan het bruto dividend dat op de waarden betaalbaar wordt gesteld gedurende de looptijd van het contract, met een minimum per jaar gelijk aan het bruto dividend per aandeel dat op de waarden in het jaar voorafgaande aan de contractsdatum werd uitgekeerd. Deze premie zal door de bank worden verrekend met de gedurende de looptijd van het contract op de waarden betaalbaar gestelde dividenden. Indien deze dividenden niet voldoende zijn zal een eventueel tekort aan het einde van het contract worden verrekend.
• De bank verleent een eerste pandrecht op de waarden aan de lessee. Dit pandrecht wordt onverwijld na de verkrijging door de bank van de waarden gevestigd door bijschrijving in de administratie van Bank Labouchere overeenkomstig artikel 20 van de Wet giraal effectenverkeer. Het pandrecht strekt tot zekerheid voor overdracht van de waarden aan de lessee en voor de nakoming door de bank van andere verplichtingen uit de overeenkomst.
• De totale leasesom bestaat uit drie componenten:
a. het totaal van 36 gelijke maandelijkse rente-termijnen;
b. een bedrag van f 100,- “op of omstreeks” de 35e maand;
c. het restant van de totale aankoopsom minus f 100,-.
• Indien de lessee aan al zijn verplichtingen heeft voldaan, zullen de waarden aan de lessee worden uitgeleverd, tenzij de lessee alsdan mededeelt de voorkeur te geven aan de verkoop van de waarden. Het restant van de aankoopsom wordt (in laatstbedoeld geval) in principe verrekend met de verkoopopbrengst van de waarden.
• Het contract is tussentijds opzegbaar door de lessee. De vordering van de lessee zal dan bestaan in een bedrag gelijk aan de verkoopwaarde van de waarden verminderd met een bedrag gelijk aan de contante waarde van het onbetaalde restant van de totaal overeengekomen leasesom. De contante waarde wordt berekend overeenkomstig het bepaalde in artikel. 7A:1576e lid 2 BW.

3. De wettelijke regeling van de koop op afbetaling
De koop en verkoop op afbetaling is, volgens de definitie van art. 7A:1576 lid 1 BW, de koop en verkoop waarbij partijen overeenkomen dat de koopprijs wordt betaald in termijnen, waarvan twee of meer verschijnen, nadat de verkochte zaak aan de koper is afgeleverd. De overeenkomst is volgens het tweede lid niet van kracht voordat partijen de door de koper te betalen prijs hebben bepaald.
Koop is volgens art. 7:1 BW de overeenkomst waarbij de een zich verbindt een zaak te geven en de ander om daarvoor een prijs in geld te betalen. In het nieuwe BW zijn “zaken” de voor menselijke beheersing vatbare stoffelijke objecten (art. 3:2 BW) en “goederen” alle zaken en vermogensrechten (art. 3:1 BW). In afdeling 10 van titel 1 (koop en ruil) van Boek 7 is bepaald dat een koop ook op vermogensrechten betrekking kan hebben (art. 7:47 BW). In dat geval zijn de bepalingen van de vorige afdelingen van toepassing, voor zover dit in overeenstemming met de aard van het recht is (art. 7:47 BW). Daarmee werd beoogd het onder het oude BW bestaande systeem te continueren, waarin koop ook op “onlichamelijke zaken” betrekking had, omdat volgens art. 559 BW (oud) zaken lichamelijk of onlichamelijk zijn. Bij koop van onlichamelijke zaken denke men aan de koop van een onverdeeld aandeel in een gemeenschap van goederen, bij voorbeeld een nalatenschap of een huwelijksgemeenschap, maar ook aan de koop van rechten van intellectuele eigendom (octrooi, auteursrecht), aan aandelen in een vennootschap, aan opties, of aan gebruiksrechten op zaken.
Bij de vaststelling en invoering van titel 7.1 (koop en ruil), het zevende gedeelte van de Invoeringswet Boeken 3, 5 en 6, is afdeling 11 van het voorontwerp (koop op afbetaling) van invoering uitgezonderd. De memorie van toelichting bij het desbetreffende wetsvoorstel (Kamerstukken 16979) vermeldde als reden daarvoor dat de materie van de koop op afbetaling en de huurkoop niet betrokken was geweest in de procedure van advisering omtrent de consumentenkoop. “Om deze reden, en vanwege de voorbereiding van de EEG-richtlijn over het consumptieve geldkrediet, is het gewenst voorgekomen de koop op afbetaling zoals geregeld in de artikelen 1576-1576x BW voorshands ongewijzigd te laten”, aldus de memorie van toelichting.[79] Volstaan werd met aanpassing van de artikelen 1576-1576x aan de Boeken 3-6 en aan het nieuwe kooprecht. “Deze aanpassing”, zo vervolgde de toelichting, “is beperkt tot hetgeen uit juridisch-technisch oogpunt strikt noodzakelijk moet worden geacht”.
In art. 1576 lid 1 werd de zinsnede “nadat de zaak aan den kooper is overgedragen, al dan niet in eigendom” vervangen door de zinsnede “nadat de zaak aan de koper is afgeleverd”. In het nieuwe BW impliceert overdracht de overgang van eigendom, die bij huurkoop niet vóór het einde van de looptijd van de overeenkomst plaatsvindt. “De nieuwe formulering laat evenals het huidige lid 1 in het midden of de eigendom op de koper is overgegaan. Derhalve is de huurkoop (vgl. artikel 1576h lid 1) mede in de omschrijving begrepen”, aldus de memorie van toelichting.
Het nieuwe vijfde lid van art. 7A: 1576 BW bepaalt thans dat het in “deze titel” (dit is de uit twee afdelingen bestaande Vijfde titel A) bepaalde overeenkomstige toepassing vindt op vermogensrechten, niet zijnde registergoederen, voor zover dat in overeenstemming is met de aard van het recht. De memorie van toelichting uit 1981 bij dit vijfde lid zegt: “Het nieuwe vijfde lid strekt ertoe de toepasselijkheid van deze afdeling op de koop op afbetaling van vermogensrechten te handhaven, en doet dit op een wijze die vergelijkbaar is met art. 7.1.10.1 voor de koop in het algemeen.[80] Het woord “afdeling” in lid 5 is later [81] gewijzigd in “titel”; in het wetsvoorstel waarop genoemde toelichting betrekking had, waren koop op afbetaling en huurkoop beide nog opgenomen in één afdeling van titel 1 van Boek 7.
De conclusie moet zijn dat met de aanpassing van art. 1576 BW niet is beoogd het oude recht met betrekking tot de koop op afbetaling materieel te wijzigen, en dat dit ook geldt voor de huurkoop, die een species van de koop op afbetaling is. De omschrijving van huurkoop in art. 1576h BW is aangevuld met de zinsnede dat de verkochte zaak “pas in eigendom overgaat door vervulling van de opschortende voorwaarde van algehele betaling van wat door de koper uit hoofde van de koopovereenkomst verschuldigd is”.
Blijkens de toelichting “wordt daarmee buiten twijfel gesteld dat huurkoop leidt tot een eigendomsoverdracht onder opschortende voorwaarde, hetgeen ook in het huidige recht pleegt te worden aangenomen”.[82]
______________
[79] Parl. Gesch. Aanpassing BW (Inv. 3, 5 en 6), p. 383.

4. Zijn de onder 2 beschreven overeenkomsten koop op afbetaling ?
4.1
De aandelenleasecontracten die door Bank Labouchere NV c.q. Legio Lease (en later door Dexia Bank NV ) met particuliere beleggers werden gesloten, voldeden naar onze mening in alle opzichten aan de eisen die in art. 7A:1576 BW aan koop op afbetaling worden gesteld. Art. 1576 lid 5 maakt duidelijk dat de bepalingen die geschreven zijn voor de koop op afbetaling van zaken, inclusief de huurkoop daarvan, van overeenkomstige toepassing zijn op de koop op afbetaling van vermogensrechten.
Aan de eis dat de koopprijs wordt betaald in termijnen, waarvan er twee of meer verschijnen nadat de aandelen aan de koper zijn afgeleverd, is voldaan door opneming van het beding dat de totale koopsom wordt betaald in een termijn van f 100,- “op of omstreeks” de 35e maand en het restant aan het einde van de looptijd van het contract.
In de “aflevering” is voorzien door het beding dat de aandelen onverwijld na verkrijging door de bank in haar administratie ten name van de lessee worden gesteld en door het beding dat alle baten, zoals dividenden, en alle waardeveranderingen aan de lessee toekomen. Dat de dividenden waarop de lessee recht heeft feitelijk niet aan de lessee worden uitgekeerd omdat zij worden verrekend met de aan de bank voor de tweede en derde aankoop verschuldigde premie, kan naar onze mening niet afdoen aan het recht van de lessee op de revenuen van de aandelen.
Ook aan het bepaalde in artikel 1576e leden 1 en 2, dat de koper steeds bevoegd is tot vervroegde betaling van één of meer eerstvolgende termijnen van de koopprijs en dat hij in geval van vervroegde betaling ineens van het gehele nog verschuldigde bedrag recht heeft op een aftrek, berekend naar vijf ten honderd ’s jaars over elke daarbij vervroegd betaalde termijn, is voldaan door het beding dat in geval van tussentijdse beëindiging door de lessee diens vordering zal bestaan in een bedrag gelijk aan de verkoopwaarde van de waarden verminderd met een bedrag gelijk aan het onbetaalde restant van de totaal overeengekomen leasesom, en dat de contante waarde wordt berekend overeenkomstig het bepaalde in art. 7A:1576e lid 2 BW.
______________
[80] Parl. Gesch. Aanpassing BW (Inv. 3, 5 en 6), p. 385.
[81] Zie art. III van het in 1988 ingediende gewijzigd voorstel van wet, Kamerstukken II, 16979, nr. 16, p. 10.
[82] Parl. Gesch. Aanpassing BW (Inv. 3, 5 en 6), p. 386.


4.2
De leasecontracten van Bank Labouchere N.V. onder de namen Legio Lease en Legio en die van Dexia Bank N.V. waren nauwkeurig afgestemd op de toepasselijkheid van de wettelijke huurkoopbepalingen met het oog op art. 1576j lid 3 BW. Daarin is bepaald dat bij ontbreken van een akte, welke voldoet aan de in de leden 1 en 2 van dat artikel genoemde voorwaarden, de overeenkomst niet als huurkoop geldt, doch de koop op afbetaling wordt geacht te zijn gesloten zonder beding, dat de verkochte zaak niet door enkele aflevering aan de koper overgaat. Die voorwaarden zijn, dat de akte van huurkoop duidelijk moet vermelden de gehele koopprijs, als bedoeld in art. 1576c, het plan van regelmatige afbetaling, als bedoeld in art. 1576f, en de bedingen betreffende voorbehoud en overgang van eigendom. In het tweede lid is bepaald, dat in de gevallen, bedoeld in het tweede en derde lid van art. 1576h, de overeenkomstige gegevens hiervoor in de plaats treden.
Door een nauwkeurige afstemming van de leasecontracten op de voorwaarden waaraan een overeenkomst van huurkoop moet voldoen, werd beoogd te voorkomen dat de overeenkomst zou worden geacht te zijn gesloten zonder het beding dat de koper niet door enkele aflevering eigenaar van de aandelen zou worden. Daarmee werd bewerkstelligd dat de bank eigenares van de aandelen zou blijven tot de totale leasesom is betaald, en dat de belegger niet over de aandelen zou kunnen beschikken.
In twee procedures voor de Rechtbank Amsterdam, en één voor de Rechtbank Utrecht, kon Dexia, desgevraagd, geen verklaring geven van de zin van de bepaling in het contract, dat op of omstreeks de 35e maand een bedrag van f. 100,- moest worden betaald en het restant van de koopsom aan het einde van de 36e maand. De verklaring is, volgens ons, dat de lessor wilde voldoen aan het vereiste van de koop op afbetaling, dat de koopprijs wordt betaald in termijnen, waarvan twee of meer verschijnen, nadat het verkochte aan de koper is afgeleverd (art. 1576 lid 1 jo. lid 5), en tevens aan de bepaling van art. 1576j lid 1 dat de huurkoopakte het plan van regelmatige afbetaling als bedoeld in art. 1576f duidelijk moet vermelden.

4.3
Ten aanzien van de term “aflevering” wijzen wij er nog op dat de memorie van toelichting bij wetsvoorstel 16979 over het begrip afleveren als gedefinieerd in lid 2 en lid 3 van art. 7.1.2.1 (het huidige art. 7:9) opmerkte dat bij vorderingen het onderscheid tussen aflevering en levering in de praktijk van weinig betekenis is. “Daarvoor is de bepaling, die over zaken handelt, dan ook niet geschreven”, aldus de minister.[83] Bij de behandeling van art. 7:47 kwam de minister in verband met de slotwoorden van dat artikel terug op de in art. 7:9 lid 1 neergelegde plicht van de verkoper om de verkochte zaak in eigendom over te dragen en af te leveren. “Voor de verkoop van een recht zal dit betekenen” aldus de minister, “dat de verkoper het recht overdraagt op de wijze als voorzien in afdeling 3.4.2 en voorts alles in het werk stelt dat de koper het recht ten volle kan uitoefenen”.[84] De op koop van zaken afgestemde definities van “afleveren” vervat in art. 7:9 lid 2 (in het bezit van de koper stellen) en lid 3 (in de macht van de koper stellen) zijn dan ook voor de aflevering van vermogensrechten niet van belang.

______________
[83] Parl. Gesch. Boek 7 (Inv. 3, 5 en 6), p. 97/ 98.
[84] Parl. Gesch. Boek 7 (Inv. 3, 5 en 6), p. 297. 6


5. Koop op afbetaling in de zin van artikel 1:88 lid 1 onder d bw
5.1
Artikel 1:88 BW lid 1 onder d bevat geen eigen definitie van koop op afbetaling. De huidige tekst van het artikel is tot stand gekomen in het kader van de aanpassing van Boek 1 BW aan het nieuwe vermogensrecht, waarbij het oude art. 87 BW is vervallen en de inhoud ervan is aangepast en in art. 88 verwerkt.[85] In het wetsvoorstel (Kamerstukken 17725) dat onder meer op de aanpassing van titel 6 van Boek 1 BW betrekking had [86] , was aanvankelijk aansluiting gezocht bij de Wet op het afbetalingsstelsel 1961 [87] . De Tweede Kamer had kritiek op deze omschrijving. Naar aanleiding daarvan is in de (op 27 december 1984 ingediende) memorie van antwoord het volgende opgemerkt:
“Terecht signaleert de commissie een oneffenheid in de tekst van het wetsontwerp, waardoor onbedoeld de handelingen van artikel 88 lid 1 onder d, niet – althans voor roerende zaken – zouden samenvallen met die waarop de Wet op het afbetalingsstelsel 1961 in feite van toepassing is. In de tweede nota van wijziging is teruggekeerd tot de eenvoudiger, zij het wellicht iets minder preciese, terminologie van artikel 87: de koop op afbetaling. Nauwkeurige aanpassing aan de Wet op het afbetalingsstelsel 1961 zou immers tot een ingewikkelde omschrijving leiden. Wat koop op afbetaling is, is gedefinieerd in artikel 1576 lid 1 èn lid 2; de beperking van artikel 1576 lid 3 is echter niet van toepassing, zodat ook bij voorbeeld huurkoop van onroerende zaken en schepen onder artikel 88 valt.”[88]
Uit de zinsneden “gedefinieerd in artikel 1576 lid 1 èn lid 2”[89] en “de beperking van artikel 1576 lid 3”[90] blijkt dat de minister het destijds nog geldende, drie leden tellende artikel 1576 BW voor ogen heeft gehad, en niet het vijf leden tellende artikel 1576, vervat in artikel III van het in 1981 ingediende voorstel van wet houdende vaststelling en invoering van titel 7.1 (koop en ruil) van het nieuwe BW (Kamerstukken 16979).
Van belang is in dit verband dat art. 1576-oud sprak van “de verkochte zaak” en dat “zaken” volgens art. 559-oud BW lichamelijk of onlichamelijk zijn; dat art. 87-oud ook op koop op afbetaling van onlichamelijke zaken betrekking had, was dan ook onbetwist toen dat artikel nog van kracht was.
______________
[85] Art. 87-oud luidde, voor zover hier van belang: “1. Indien echtgenoten een gemeenschappelijke huishouding hebben, kan de ene echtgenoot slechts met medewerking van de andere echtgenoot zaken die kennelijk ten behoeve van de huishouding strekken, op afbetaling kopen;” (…)
[86] Zie over art. 1:88 in dit wetsvoorstel Parl. Gesch. Aanpassing BW (Inv. 3,5 en 6), p. 16-36.
[87] De betrokken zinsnede luidde: “door hem als afnemer overeengekomen afbetalingstransacties als omschreven in artikel 1 van de Wet op het afbetalingsstelsel 1961, doch mede met betrekking tot onroerende zaken en rechten waaraan deze zijn onderworpen, behalve die welke kennelijk uitsluitend of hoofdzakelijk ten behoeve van de normale uitoefening van zijn beroep of bedrijf strekken”.
[88] Zie Parl. Gesch. Aanpassing BW (Inv. 3,5 en 6), p. 24.
[89] “Het eerste lid van art. 1576-oud luidde: “Koop en verkoop op afbetaling is de koop en verkoop, waarbij partijen overeenkomen, dat de koopprijs wordt betaald in termijnen, waarvan twee of meer verschijnen, nadat de verkochte zaak aan den kooper is overgedragen, al dan niet in eigendom”. Het tweede lid luidde: “Alle overeenkomsten, welke dezelfde strekking hebben, onder welken vorm of benaming ook aangegaan, worden als koop en verkoop op afbetaling aangemerkt.”
[90] Het derde lid van art. 1576-oud hield in dat koop en verkoop op afbetaling in de zin der wet niet zijn de overeenkomsten, welke betrekking hebben op (kort gezegd) onroerende zaken, voor inschrijving in een register vatbare schepen en teboekgestelde luchtvaartuigen.

Bij de verdere parlementaire behandeling van het nieuwe art. 1:88, na de memorie van antwoord, is noch de minister noch de Kamer opnieuw op de betekenis van de term koop op afbetaling in lid 1 onder d ingegaan.

5.2
Dexia Bank Nederland NV heeft in een door de Stichting Eegalease tegen haar aangespannen procedure - blijkens de samenvatting van haar verweer in de door u aan ons overgelegde dagvaarding – een beroep gedaan op de hiervoor in 5.1 geciteerde verwijzing door de minister naar de definitie van koop op afbetaling “in artikel 1576 lid 1 èn lid 2”. Kennelijk leidt Dexia uit het na die uitlating van de minister gevolgde stilzwijgen af dat de wetgever met het verschieten van kleur van het begrip “zaak” de reikwijdte van het toestemmingsvereiste in art. 1:88 lid 1 sub d heeft willen beperken tot koop op afbetaling van voor menselijke beheersing vatbare stoffelijke objecten. Wij achten deze gedachtegang onjuist. Zoals wij hiervoor onder 3 hebben uiteengezet, blijkt uit de parlementaire geschiedenis van art. 7A:1576 dat de wetgever geen materiële wijziging van de wettelijke regeling van de koop op afbetaling beoogde, en dat de minister in het kader van de behandeling van art. 1:88 verwees naar de toen nog van kracht zijnde tekst van art. 1576-oud, waarin de term “zaak” ook vermogensrechten omvatte. Uit het op de bedoelde uitlating van de minister gevolgde stilzwijgen mag naar onze mening niet worden afgeleid dat de wetgever in art. 1:88 geruisloos een beperking van de reikwijdte van het voorheen in art. 87 gehanteerde begrip koop op afbetaling zou hebben ingevoerd. Integendeel, zulk een materiële wijziging zou naar onze mening, gelet enerzijds op de beschermingsfunctie van het toestemmingsvereiste en anderzijds op het ontbreken van rationele argumenten voor een dergelijke wijziging, met zoveel woorden en gemotiveerd moeten zijn uitgesproken en in de wetstekst vastgelegd. Onze conclusie is dat het geldende artikel 1:88 lid 1 sub d verwijst naar de gehele wettelijke regeling van de koop op afbetaling, zoals neergelegd in de Vijfde titel A van Boek 7A, dus met inbegrip van het bepaalde in art. 7A:1576 lid 5.

5.3
De vraag kan nog rijzen of onze uitleg van art. 1:88 lid 1 sub d verenigbaar is met de in de rechtspraak van de Hoge Raad ten aanzien van de uitleg van art. 1:88 lid 1 aangegeven uitgangspunten. In de literatuur vindt men de opvatting dat de Hoge Raad die bepaling “restrictief” uitlegt c.q. een “ruime” uitleg verwerpt. Wij menen dat deze opvatting te ongenuanceerd is. Daarin wordt immers miskend dat de Hoge Raad weliswaar de uitzonderingsbepaling van art. 1:88 lid 1 sub c, slot (“anders dan in de normale uitoefening van zijn beroep of bedrijf”) strikt uitlegt,[91] doch dat deze strikte uitleg juist het belang van de andere echtgenoot dient. In andere gevallen heeft de Hoge Raad het belang van de rechtszekerheid zwaarder laten wegen dan het belang van bescherming van de niet-handelende echtgenoot, doch deze gevallen betroffen rechtshandelingen van andere aard dan de in de wet omschreven rechtshandelingen waarvoor het toestemmingsvereiste geldt.[92] Van een ruime uitleg, in de zin van een uitbreiding van het toestemmingsvereiste tot andere dan de in het artikel genoemde rechtshandelingen, is geen sprake wanneer de koop op afbetaling van vermogensrechten op de hiervoor 5.1 en 5.2 vermelde gronden wordt aangemerkt als koop op afbetaling. Wij zien voor onze uitleg dan ook geen beletsel in de rechtspraak van de Hoge Raad.
______________
[91] Zie: HR 31 mei 1991, NJ 1991, 777; HR 19 maart 1993, NJ 1994, 92; HR22 setember 1995, NJ 1996, 521.
[92] Zie: HR 19 november 1993, NJ 1994, 259 (geldlening die niet op borgtocht voortbouwde); HR 29 november 2002, NJ 2003, 152 (geldlening); HR 13 juni 2003, NJ 2003, 519 (vóór huwelijk aangegane bortocht).

5.4
Op grond van het voorgaande komen wij tot de slotsom dat, indien een gehuwde een overeenkomst van effectenlease afsluit, daarvoor de toestemming van de andere echtgenoot op grond van art. 1:88 BW vereist kan zijn. Of die toestemming in een concreet geval vereist is, hangt af van de kenmerken van de betrokken overeenkomst.
Wil er sprake zijn van koop op afbetaling, dan moet de overeenkomst voorzien in koop van effecten met betaling van de koopprijs in termijnen, waarvan er twee of meer verschijnen nadat de effecten aan de lessee zijn afgeleverd. Ten aanzien van het vereiste van aflevering verwijzen wij naar het hiervoor in 4.1 en 4.3 opgemerkte.
Wat de termijnen betreft, is het duidelijk dat een overeenkomst van effectenlease aan het desbetreffende vereiste voldoet indien daarin is bepaald dat de koopprijs (al dan niet met de bedongen rente) in een aantal gelijke termijnen moet worden voldaan, en dat twee of meer van die termijnen verschuldigd worden na de aflevering van de effecten aan de lessee.
Overeenkomsten van het type “WinstVerDriedubbelaar” kennen, zoals is gebleken, een andere afbetalingsregeling, waarbij eerst alleen de rente in maandelijkse termijnen wordt voldaan en pas daarna de koopprijs in twee (ongelijke) termijnen wordt betaald.
Zoals wij hiervoor hebben betoogd, dienen ook dergelijke overeenkomsten te worden aangemerkt als overeenkomsten van koop op afbetaling. Art. 1576 lid 1 eist, wat de termijnen betreft, niet méér dan dat twee of meer daarvan verschijnen nadat het verkochte is afgeleverd.
Mede gelet op het bepaalde in art. 1576 lid 3, sluiten wij niet uit dat ook overeenkomsten van effectenlease met andere kenmerken koop op afbetaling (en dus onderworpen aan het toestemmingsvereiste) kunnen zijn, maar wij kunnen bij gebrek aan gegevens over zulke overeenkomsten slechts zeggen dat in elk geval het feit dat het bij effectenlease niet gaat om zaken maar om vermogensrechten, niet aan toepasselijkheid van het toestemmingsvereiste in de weg staat, evenmin als het feit dat de vereiste aflevering van de effecten op een andere wijze geschiedt dan de aflevering van stoffelijke objecten.
Met het voorgaande menen wij de vragen A en C te hebben beantwoord. Vraag B komt niet aan de orde.

5.5 Wij plaatsen bij art. 1:88 nog drie kanttekeningen.
In de eerste plaats lijkt het ons duidelijk dat het in de praktijk niet gaat om effectenlease-overeenkomsten waarbij de door de lessee gekochte effecten “kennelijk uitsluitend of hoofdzakelijk ten behoeve van de normale uitoefening van zijn beroep of bedrijf strekken”. De aan het slot van art. 1:88 lid 1 sub d geformuleerde uitzondering op het toestemmingsvereiste kan dan ook buiten beschouwing blijven.
Voorts is van belang dat de toestemming van de andere echtgenoot volgens art. 1:88 lid 3 schriftelijk moet worden verleend, indien de wet voor het verrichten van de rechtshandeling een vorm voorschrijft. Dit laatste is, wanneer het om een koop op afbetaling gaat, alleen het geval indien deze koop op afbetaling tevens een huurkoop als omschreven in art. 7A:1576h is, dus indien partijen bij die koop of afbetaling zijn overeengekomen dat het verkochte niet door enkele aflevering in eigendom overgaat, maar pas door vervulling van de opschortende voorwaarde van algehele betaling van hetgeen door de koper uit hoofde van de koopovereenkomst verschuldigd is. De hiervoor besproken effectenlease-overeenkomsten van het type “WinstVerDriedubbelaar” beantwoorden aan die omschrijving van huurkoop, zodat de toestemming schriftelijk moet worden verleend. Dienaangaande bepaalt art. 7A:1576i dat huurkoop wordt aangegaan bij authentieke of onderhandse akte, welke voldoet aan de bepalingen van art. 1576j.
Tenslotte zijn wij van mening dat, indien de lessor betwist dat de vereiste toestemming van de andere echtgenoot ontbreekt, de lessor zal moeten bewijzen dat die toestemming wèl is verleend.

6. Goede trouw; redelijkheid en billijkheid
6.1
Indien de vereiste toestemming van de andere echtgenoot ontbreekt, is de overeenkomst volgens art. 1:89 lid 1 BW vernietigbaar en kan (slechts) de andere echtgenoot een beroep op de vernietigingsgrond doen. Deze bepaling geldt echter niet voor “een andere handeling dan een gift” indien de wederpartij te goeder trouw was, aldus lid 2 van dit artikel. Nu het hier niet om een gift gaat, zal de overeenkomst van effectenlease dus niet vernietigbaar zijn als de lessor te goeder trouw was bij het aangaan van de overeenkomst. Het antwoord op de vraag of de lessor te goeder trouw was, zal afhangen van de concrete omstandigheden van het geval. Gezien de strekking van de eis van toestemming van de andere echtgenoot, die beoogt de andere echtgenoot te beschermen,[93] zal de verkoper naar onze mening in ieder geval moeten onderzoeken of de koper gehuwd is en, zo ja, of de andere echtgenoot toestemming voor de overeenkomst heeft verleend. Volgens de memorie van antwoord bij het ontwerp van de Invoeringswet Boek 1 nieuw BW ontbreekt goede trouw in de zin der wet bij de wederpartij van de handelende gehuwde indien hij diens onbevoegdheid had behoren te kennen door een naar de bevoegdheid ingesteld onderzoek of, zo dit niet uitvoerbaar was, door met de mogelijkheid van onbevoegdheid rekening te houden. In hoeverre een en ander in casu kan worden gevergd, aldus die memorie, hangt af van de omstandigheden van het gegeven geval met inachtneming van de eisen van het rechtsverkeer.[94] Het lijkt ons duidelijk dat een onderzoek naar de bevoegdheid als in die memorie bedoeld alleszins uitvoerbaar is. De verkoper kan de bevoegdheid van de koper op eenvoudige wijze vaststellen door een schriftelijke akkoordverklaring van de andere echtgenoot met de overeenkomst te verlangen. Heeft de koper verklaard dat hij niet gehuwd is, dan zal de verkoper de juistheid van die verklaring eenvoudig kunnen nagaan door middel van raadpleging van een door de verkoper als belanghebbende zelf aan te vragen (art. 88 lid 3 Wet gemeentelijke basisadministratie persoonsgegevens), of door een door de koper – op verzoek van de verkoper – over te leggen uittreksel uit de gemeentelijke basisadministratie, waarbij de gegevens betreffende de burgerlijke staat van de koper zijn opgenomen. Aldus terecht Hof Arnhem 8 oktober 2002, NJ 2003, 444, in een zaak waarin een gehuwde man zich borg had gesteld voor schulden van een derde, voor welke overeenkomst de toestemming van de echtgenoot is vereist krachtens art. 1:88 lid 1 onder c BW.
Ook een langdurig stilzwijgen van de andere echtgenoot zal in principe niet meebrengen dat de verkoper te goeder trouw is. Zie Hof Arnhem 9 juli 1991 (rov. 26), kenbaar uit HR 19 maart 1993, NJ 1994, 92.
______________
[93] Zie HR 19 maart 1993, NJ 1994, 92; HR 22 september 1995, NJ 1996, 521; HR 29 november 2002, NJ 2003, 152.
[94] Zie Parl. Gesch. Inv. Boek 1, p. 1177 en 1178.

Uit niets blijkt dat de bank gevraagd heeft naar de burgerlijke staat van de lessee en evenmin dat zij enig onderzoek heeft verricht naar de toestemming van de echtgenoot van de lessee, indien deze gehuwd was. Integendeel, naar wij begrijpen heeft de bank zich tegenover de lessees en hun vertegenwoordigers op het standpunt gesteld, dat de toestemming van de echtgenoot niet was vereist. Het ligt dan ook voor de hand aan te nemen dat de bank als verkoper op afbetaling geen onderzoek heeft ingesteld naar de burgerlijke staat van de lessee.

6.2
In verschillende procedures is door de partij bij een overeenkomst waarvoor de toestemming van de echtgenoot van zijn wederpartij vereist was, aangevoerd dat de vernietiging van de overeenkomst in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn (art. 6:2 lid 2 BW).
In de rechtspraak is die stelling tot nu toe nooit aanvaard, omdat art. 1:88 BW nu juist beoogt aan de andere echtgenoot in diens belang de bevoegdheid tot vernietiging te geven. Zie bijv. HR 19 maart 1993, NJ 1994, 92, waarin geoordeeld werd dat van onaanvaardbaarheid naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid geen sprake kon zijn “nu art. 1:88 strekt ter bescherming niet van De Leij” (de man), “maar van diens echtgenote en de opvatting van het onderdeel aan deze bescherming afbreuk zou doen op een wijze die met de strekking van art. 1:88 niet verenigbaar is”. Zie ook HR 22 september 1995, NJ 1996, 521, waarin geoordeeld werd dat de bescherming die art. 88 lid 1 onder c BW aan de andere echtgenoot beoogt te bieden, in het gedrang zou komen als de rechter haar zou binden aan enig regime van huwelijksvermogensrecht dan wel aan de mate waarin die echtgenoot vermogend genoemd kan worden. De stelling dat de echtgenote haar toestemming tot het aangaan van de onderhavige borgtocht niet zou hebben geweigerd c.q. de rechter in die zin zou hebben beslist, was door het Hof als te speculatief en onvoldoende geoordeeld om een beroep op strijd met redelijkheid en billijkheid te onderbouwen. De Hoge Raad oordeelde dat geen rechtsregel het Hof belette deze stelling aldus terzijde te stellen en dat het oordeel van het Hof evenmin nadere motivering behoefde.
Wij sluiten intussen niet uit dat zich omstandigheden kunnen voordoen, waarin het inroepen van de vernietigingsgrond van art. 1:89 BW wèl onaanvaardbaar is naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid. In het bijzonder kan worden gedacht aan bedrieglijke samenspanning tussen de handelende echtgenoot (lessee) en de andere echtgenoot, bij voorbeeld wanneer de echtelieden hebben afgesproken dat als de transactie tot een gunstige uitkomst leidt, geen beroep op het ontbreken van de toestemming zal worden gedaan, terwijl bij ongunstige afloop wel vernietiging zal worden gevorderd. De bewijslast van dit bedrog zal dan echter op de lessor rusten.

7. Vernietiging en verjaringstermijn
7.1
Wij gaan verder uit van de situatie dat de bank, indien de vereiste toestemming ontbreekt, zich niet op goede trouw als bedoeld in art. 1:89 lid 2 kan beroepen en dat de overeenkomst dus vernietigbaar is. Op de vernietiging van vernietigbare rechtshandelingen is het bepaalde in de artikelen 3:49 tot en met 3:56 BW van toepassing. Volgens art. 3:49 wordt een vernietigbare rechtshandeling vernietigd hetzij door een buitengerechtelijke verklaring, hetzij door een rechterlijke uitspraak. Volgens art. 1:89 lid 4 is voor een verklaring of rechtsvordering tot vernietiging wegens het ontbreken van de volgens art. 1:88 vereiste toestemming niet vereist dat die verklaring of rechtsvordering mede wordt gericht tot de echtgenoot die de handeling heeft verricht (hier: de lessee), zulks in afwijking van de artikelen 3:50 lid 1 en 3:51 lid 2, waarin is bepaald dat de verklaring respectievelijk de rechtsvordering tot vernietiging wordt gericht tot, respectievelijk ingesteld tegen, “hen die partij bij de rechtshandeling zijn”.

7.2
Art. 3:52 lid 1 onderwerpt de rechtsvorderingen tot vernietiging aan een verjaringstermijn van drie jaren. Lid 2 van dit artikel betreft de buitengerechtelijke verklaring en houdt in dat de betrokken rechtshandeling na de verjaring van de rechtsvordering tot vernietiging niet meer op dezelfde vernietigingsgrond kan worden vernietigd.
Art. 3:52 regelt in lid 1 onder de letters a. tot en met c. het aanvangstijdstip van de verjaring ten aanzien van drie vernietigingsgronden (onbekwaamheid; bedreiging of misbruik van omstandigheden; bedrog, dwaling of benadeling) welke hier niet van belang zijn. Onder letter d. regelt lid 1 het hier aan de orde zijnde geval van “een andere vernietigingsgrond”. Te dien aanzien bepaalt lid 1 dat de rechtsvordering tot vernietiging verjaart “drie jaren nadat de bevoegdheid om deze vernietigingsgrond in te roepen, aan degene aan wie deze bevoegdheid toekomt, ten dienste is komen te staan”.
De toelichting bij de nota van wijziging waarbij de huidige tekst van art. 3:52 lid 1 onder d in de plaats van een eerdere tekst is gekomen, stelt voorop “dat een korte verjaringstermijn als waarom het hier gaat, niet behoort te gaan lopen, voordat de gerechtigde de aan verjaring onderhevige bevoegdheid daadwerkelijk kan uitoefenen”.[95]
Over de zinsnede “ten dienste is komen te staan” zegt deze toelichting: “Deze redactie leidt zowel tot een aanvaardbaar resultaat in geval van een oorzaak van vernietigbaarheid, die alleen maar aan de bevoegde ter kennis behoeft te komen om te kunnen worden ingeroepen, als van een oorzaak die zelf – zoals bedreiging of een stoornis van de geestvermogens – voor die inroeping een beletsel oplevert”. Beide groepen van gevallen lopen overigens uiteen, aldus de toelichting. Als voorbeeld van dit laatste merkt de toelichting op dat een stoornis van de geestvermogens als beletsel voor vernieting wegvalt wanneer het tot ondercuratelestelling komt, mits de curator dan tevens van de rechtshandeling kennis krijgt. Voorts blijkt uit die toelichting dat genoemde zinsnede de algemene maatstaf aangeeft, waarvan de specifieke gevallen genoemd in de onderdelen a, b en c van art. 3:52 lid 1 uitwerkingen zijn. Anderzijds scherpt het bepaalde onder d. de ratio van de toegespitste bepalingen a-c wat nader aan, zoals regeringscommissaris Snijders tegenover de Vaste commissie voor Justitie heeft opgemerkt.[96]
In het licht van een en ander lijkt het ons duidelijk dat, indien de andere echtgenoot bedoeld in art. 1:89 niet de vereiste toestemming heeft gegeven en zich niet een omstandigheid voordoet die zelf het inroepen van de vernietigingsgrond belet (zoals stoornis van de geestvermogens), de verjaringstermijn voor het inroepen van de vernietigingsgrond van art. 1:89 begint te lopen op de dag nadat aan de andere echtgenoot ter kennis is gekomen dat en met wie de koop op afbetaling zonder zijn toestemming is gesloten, en eindigt zodra na die dag drie jaren zijn verstreken.
______________
[95] Parl. Gesch. Boek 3, p. 235.
[96] Parl. Gesch. Boek 3, p. 237.

8. Rechtsgevolgen van vernietiging
8.1
Volgens art. 3:53 lid 1 werkt de vernietiging terug tot het tijdstip waarop de rechtshandeling is verricht. Dit terugwerken betekent dat de rechtshandeling – hier: de lease-overeenkomst – na de vernietiging in beginsel geacht wordt vanaf haar ontstaan nietig te zijn. Zie Parl. Gesch. Boek 3, p. 239. De wederzijdse prestaties zijn onverschuldigd verricht en partijen dienen dus aan elkaar terug te geven hetgeen vóór de vernietiging krachtens de vernietigde rechtshandeling gegeven respectievelijk ontvangen is.
Art. 3:53 lid 2 bepaalt echter dat de rechter, indien de reeds ingetreden gevolgen van de rechtshandeling bezwaarlijk ongedaan gemaakt kunnen worden, desgevraagd aan een vernietiging geheel of ten dele haar werking kan ontzeggen. Voorts bepaalt dit lid dat de rechter aan een partij die “daardoor” (hetgeen kennelijk betekent: door dit ontzeggen van de terugwerking) onbillijk wordt bevoordeeld, de verplichting kan opleggen tot een uitkering in geld aan de partij die benadeeld wordt.”
Het lijkt ons onaanemelijk dat het teruggeven van wat vóór de vernietiging van een overeenkomst van effectenlease krachtens deze overeenkomst is gegeven respectievelijk ontvangen, als bezwaarlijk in de zin van die bepaling zou kunnen worden aangemerkt.
De bank zal de door de lessee betaalde bedragen moeten terugbetalen en de lessee zal de aan hem afgeleverde effecten, of een gelijk aantal effecten van dezelfde soort, moeten terugleveren aan de bank en de eventueel op die effecten daadwerkelijk ontvangen dividenden en andere baten aan de bank moeten afdragen.

8.2
Het in uw vraag E vermelde artikel 6:278 BW bepaalt in zijn eerste lid dat de partij die ontbinding kiest van een reeds uitgevoerde overeenkomst, nadat de verhouding in waarde tussen hetgeen wederzijds bij ongedaanmaking zou moeten worden verricht, zich te haren gunste heeft gewijzigd, verplicht is door bijbetaling de oorspronkelijke waardeverhouding te herstellen, indien aannemelijk is dat zij zonder deze wijziging geen ontbinding zou hebben gekozen.” Het tweede lid verklaart die bepaling van overeenkomstige toepassing “ingeval de partij te wier gunste de wijziging is ingetreden, op andere grond dan ontbinding de stoot tot ongedaanmaking geeft en aannemelijk is dat zij daartoe zonder deze wijziging niet zou zijn overgegaan”. Het gaat in het geval van een vernietigde effectenlease weliswaar om ongedaanmaking op andere grond dan ontbinding, maar de in deze bepaling bedoelde “stoot tot ongedaanmaking” is niet gegeven door een partij bij de overeenkomst maar door een derde, nl. de echtgenoot die toestemming tot de overeenkomst had moeten geven. De bepaling is naar onze mening dan ook niet van toepassing.

8.3
Wij zien geen andere rechtsgrond voor enigerlei bijbetaling door de lessee in verband met de veranderingen in de waarde van de betrokken effecten na het aangaan van de overeenkomst. Met name zien wij geen grond voor toepassing van art. 6:212 BW (ongerechtvaardigde verrijking) omdat, gesteld al dat de lessee zou kunnen worden geacht door de gevolgen van de vernietiging ten koste van de bank te zijn verrijkt, het opleggen van een verplichting tot schadevergoeding niet voldoet aan het vereiste van art. 6:212 dat dit redelijk moet zijn. Het zou naar onze mening in strijd zijn met de ratio van art. 1:88 lid 1 indien een dergelijk - direct of indirect ook voor de echtgenoot van de lessee nadelig - rechtsgevolg zou worden verbonden aan een overeenkomst die niet zonder toestemming van de echtgenoot van de lessee had mogen worden gesloten en daarom vernietigd wordt.

9
Wij hebben geen verdere opmerkingen als bedoeld in uw vraag F, doch houden ons gaarne tot nader advies bereid als daaraan behoefte mocht bestaan.

Glimmen/Den Haag, 24 februari 2004.

C.J.H. Brunner H.L.J. Roelvink

[Hans2]

Hier is echt grondig onderzoek verrricht door prof.mr. Brummer en mr. Roelvink.

Daar staat dan tegenover het onderzoek van prof Kortmann, prof.Mourik en Prof. Nuytinck gedaan in opdracht van Dexia.
Met de bevindingen van deze drie heren houdt Dexia voet bij stuk
Het is te lezen bij www.payback.nl
Documenten bibliotheek/Diverse/Verslag professoren over huurkoop(Eegalease) Bron: www.rechten.nl

[Joshua]

Wat je zegt in opdracht van Dexia

Daar staat dan tegenover het onderzoek van prof Kortmann, prof.Mourik en Prof. Nuytinck gedaan in opdracht van Dexia.

Dit onderzoek is gevraagd door de top advocaat van Dexia. Nota bene door de zelfde man die 8 jaar geleden nog beweerde dat het wel huurkoop was. Ik weet niet meer percies in welke topic maar ik heb dit reeds eerder genoemd dat door verstrengeling van belangen gedane standpunten door een echte Rechter ter zijde gelegd zal worden.

even zoeken hier is het eerder geplaatste topic.
http://www.trosradar.nl/forum/viewtopic ... ght=mourik

[Karel]

Een tweede verhandeling of aandelenlease huurkoop is staat op de site van Payback onder het item "Documenten bibliotheek".
"Huurkoop of Duurkoop? Nog een verhandeling of aandelenlease huurkoop is van 2 advocaten"

Klik op onderstaande link om het direct te lezen:

http://www.pay-back.nl/Documenten/Huur_of_duurkoop.htm

[Hans2]

De uitspraak van de rechter in de Eegaleaseaffaire is verplaatst van 28 juli naar 25 augustus 2004.
Hopelijk betrekt de rechter in de uitspraak ook de mening van Prof.Mr. C.J.H. Brunner en Mr.H.L.J. Roelvink.
Hun bijdrage is hierboven al door Chris G aangehaald te en ook als bijlage 9 te vinden op de volgende webside

http://www.minfin.nl/default.asp?CMS_IT ... 7X35838X38

[Karel]

Het advies van prof. mr. C.J.H. Brummer en mr. H.L.J. Roelvink is ook als apart item te lezen op:

http://www.pay-back.nl/Documenten/OostingHuurkoop.htm