Naam artikel : Wiens brood men eet, diens woord men spreekt.
Auteur : Pascal Degen
Bron : Genoeg
Datum : Oktober/november 2001
Korte inhoud : Een verhelderend artikel over betrouwbaarheid van de Consumentenbond.
WIENS BROOD MEN EET,
DIENS WOORD MEN SPREEKT
Is de Consumentenbond nog wel geloofwaardig? Hoe onafhankelijk is de kritische onderzoeker van kinderzitjes en ijsblokvormpjes?
De Consumentenbond is ooit begonnen in de jaren vijftig met het tellen van het aantal lucifers in doosjes, om te constateren dat er niet overal evenveel in zaten. Nu is de organisatie uitgegroeid tot een machtige vereniging waar niemand om heen kan. Met ongeveer 640.000 leden en 240 medewerkers is het de grootste belangenbehartiger van consumenten in Nederland. De Consumentenbond heeft meer invloed dan ooit en fabrikanten en leveranciers zien met angst en beven de testresultaten tegemoet die iedere maand in de Consumentengids en dagbladen verschijnen. De bond geldt als deskundige in onderzoeksland en waakt over ons kwetsbare consumenten, die een rotsvast vertrouwen hebben in de strenge keurmeesters. Maar is de bond nog geloofwaardig?
DEJACOM
Niet voor iedereen. Als de Consumentenbond weer eens een testonderzoek naar hardware in de Consumentengids publiceert, verschijnen in de nieuwsgroepen op internet verontwaardigde berichten en klachten over knulligheid, onvolledigheid en gebrek aan kennis van zaken. Anderen roepen zelfs op tot opzegging van het lidmaatschap. Een ervaren computergebruiker schrijft: "Of een computer goedkoop is en geschikt voor digibeten is voor de Consumentenbond belangrijker dan eigenschappen als prestaties, degelijkheid en service." Een stroom van kritiek van internetgebruikers kwam ook toen de bond in juli van dit jaar een onderzoek naar internetproviders publiceerde. Alleen al het beperkte aantal onderzochte providers en het feit dat enkele van de grootste providers ontbraken, viel slecht. De Consumentenbond sloeg een flater door het voor hun 'nieuwe medium' internet aan hun leden aan te bieden,
en een contract af te sluiten met Worldonline. Deze provider kreeg in hun eigen test maar een matige beoordeling en wordt door surfers spottend 'Worldoffline' genoemd.
Doordat de Consumentenbond zich voor en namens de leden aan één commerciële organisatie bindt, vinden velen dat de vereniging haar betrouwbaarheid als onafhankelijke en neutrale organisatie volledig heeft verloren. Ook de branchevereniging Internetproviders (NLIP) had stevige kritiek op de gepubliceerde providertest. Het panel van de testende vrijwilligers surfte zelfs met snelheden die twee keer hoger lagen dan de maximale theoretische snelheid. In een verstuurd persbericht schrijft de branche‑organisatie dat de verkeerde cijfers en conclusies te wijten waren aan een verkeerde testmethodiek en makkelijk voorkomen hadden kunnen worden.
SOFMARE
De Vereniging Open Source Nederland kreeg het aan de stok met de bond toen zij lieten onderzoeken of de publicaties in de Consumentengids over software en besturingssystemen wel volledig en kritisch genoeg waren. De door megamiljonair Bill Gates gedomineerde computerwereld biedt veel en vaak betere alternatieven voor Windows. De VOSN wilde wel eens weten of de Consumentenbond hier aandacht aan besteedt. De bond wilde zich niet uitlaten over het stuk, maar had wel problemen met de toonzetting van het rapport, die onnodig kwetsend zou zijn.
Al spoedig bleek dat de Consumentenbond niet uit was op een eerlijke en objectieve beoordeling van haar eigen functioneren op het gebied van software, maar alleen wilde verhinderen dat de kritiek die in het rapport naar voren kwam, openbaar werd gemaakt. De bond ging daarin zover dat ze dreigde de auteur en de opdrachtgever voor de rechtbank te slepen, zonder feiten aan te wijzen die onwaar of beschadigend zouden zijn, en dus zonder de onderzoekers in de gelegenheid te stellen de tekst op die punten te verbeteren. Dit was voor de opdrachtgever reden om zich terug te trekken, liever dan te moeten investeren in juridische bijstand. Hans Paijmans, een van de onderzoekers: "Als ze mij verbieden iets te publiceren op straffe van rechtszaken, zonder me te vertellen wat er dan wel zo erg aan het verhaal is, dan is dat volgens mij intimidatie."
REIZEN
Ook Frits Bom heeft kritiek op de Consumentenbond. Volgens de van TV bekende vakantieman snapt de bond niet veel van de reiswereld en raken de onderzoeken naar touroperators kant noch wal.
Bij een gepubliceerde test naar reisorganisaties komen de grootste boekingskantoren en ketens van reisbureaus helemaal niet voor. De Consumentenbond is ook een warm pleitbezorger van de Geschillencommissie Reizen (waar de bond zelf in zit), en maakt het daarmee haar eigen leden en alle overige Nederlanders moeilijker bij vakantieproblemen een gang naar de rechter te maken. Dat laatste zou veel logischer zijn, omdat de schadeloosstellingen er hoger uitvallen dan als resultaat van het onderonsje tussen de Consumentenbond en de reiswereld. Bom: "Natuurlijk is er bij de onderzoekers geen boze opzet in het spel, maar langzamerhand dreigt het ooit gezaghebbende consumenteninstituut op het gebied van vergelijkend warenonderzoek zich te ontwikkelen tot een kantoortje van fanatieke formulierenhobbyisten."
RECHTSZAAL
Een overzicht van blunders begaan door de Consumentenbond is te lezen in het boek Wij zien u wel in de rechtszaal geschreven door rechtendocent en juridisch adviseur Paul Ruijs.
Centraal in het boek staat een aanklacht tegen de bond wegens fraude met het beruchte broodonderzoek. Uit het boek blijkt dat de Consumentenbond haar proeven en testen niet zo wetenschappelijk en zorgvuldig uitvoert als men denkt. Robert Verlinden, eigenaar van een natuurvoedingswinkel, kreeg in 1992 bezoek van de inkoper van de Consumentenbond. Deze moest bij honderd winkels verspreid over Nederland vijf dezelfde broden inkopen, voor het laboratorium van de Keuringsdienst van Waren. Een tijd later kreeg Verlinden een brief waarin hij beschuldigd werd van het overtreden van de Warenwet, omdat zijn broden slecht gebakken zouden zijn en te weinig meel zouden bevatten. Omdat Verlinden niet als oplichter aan de schandpaal genageld wilde worden, wilde hij wel eens weten of dat klopte. Volgens de ondernemer waren er op het moment van bezoek van de inkoper nog maar drie broden in zijn winkel, zodat hij er dus nooit vijf had kunnen verkopen. Navraag verduidelijkte dat bij andere bakkers ook geen vijf broden waren gekocht.
De door de directeur van de Consumentenbond opgestuurde betaalbewijzen overtuigden ook niet bepaald, want deze bleken bewerkt te zijn. Verlinden vroeg zich af wie hier nu aan het frauderen was en deed aangifte van valsheid in geschrifte. Hoewel er veel overtuigend bewijs was (in het proces verbaal stond dat de kassabonnen onmogelijk uit de kassa van de bakker afkomstig konden zijn) zag de rechter geen reden om de eis toe te wijzen en de geloofwaardigheid van de Consumentenbond aan te tasten; de zaak werd geseponeerd. In hoger beroep deed Verlinden toevallig navraag naar de zittende raadsheren.
Hij kwam er tot zijn verbazing achter dat de plaatsvervangend raadsheer F. Waardenburg ook werkzaam was als advocaat bij De Brauw Blackstone Westbroek, hetzelfde kantoor van heer W.Taekema, de advocaat van de Consumentenbond. Toen Verlinden dit opmerkte bij het secretariaat van de president van het gerechtshof, werd de bewuste raadsheer plotseling vervangen.
GENTECH
Rond de discussie over genetisch gemanipuleerde organismen (ggo) rijst de vraag namens wie de Consumenten bond eigenlijk spreekt. In 1990 werd de door de overheid gesubsidieerde Stichting Consument en Biotechnologie opgericht. Volgens de statuten mag de Consumentenbond het bestuur benoemen. De bond benoemde een eigen medewerker, Marcel Schuttelaar, tot onderzoekscoördinator voeding en milieu. In 1996 heeft hij de bond verlaten en is hij eigenaar en aandeelhouder van zijn eigen adviesbureau geworden. Een van zijn eerste klanten werd de Amerikaanse voedselgigant Monsanto, die in 1996 een aanvraag voor toelating van ggo's indiende. De Stichting Ter Voorkoming van Misbruik van Genetische Manipulatie heeft hier een hele internetpagina aan gewijd (
www.vomigen.nl).
De stichting beschuldigt de Consumentenbond van misleiding, belangenverstrengeling en zoek maken van subsidiegeld. De Consumentenbond ontving in 1997 van de overheid ongeveer zeven miljoen gulden subsidie om de gaten van mismanagement te dichten.
Op de website schrijft de boze maar vooral verontruste stichting dat de gezaghebbende en 'onafhankelijke' Consumentenbond misbruik maakt van haar positie door campagne te voeren voor de invoer van gentechnologie in Nederland. Samen met politici, overheid en bedrijfsleven zette de Consumentenbond de consument vanaf 1996 buitenspel, door hem van de ene op de andere dag de keuzevrijheid te ontnemen tot het wel of niet consumeren, kopen en eten van genetisch gemanipuleerde voeding.
RECLAME CODE COMMISSIE
De Consumentenbond ging in 1997 een samenwerkingsverband aan met de krantenuitgever PCM, zodat ondernemers elke maand paginagroot extra aandacht aan hun producten konden besteden die door de Consumentenbond goed werden bevonden. Maar de Reclame Code Commissie tikte de Consumentenbond op de vingers wegens misleiding. De pagina Beter Kiezen met de maandelijkse testresultaten van de Consumentenbond, die als ‘service pagina' in een groot aantal dagbladen verschijnt, is volgens de commissie een gewone advertentie. Paul Ruijs diende vorig jaar een klacht in. Men wekt de indruk dat de informatie bij wijze van service wordt aangeboden, maar de echte belanghebbenden zijn de fabrikantendie op deze pagina adverteren en gebruikmaken van de teksten en beeldmerken van de Consumentenbond.
De bond die pretendeert onafhankelijk, kritisch en objectief te zijn, laat zich betalen door het bedrijfsleven en exploiteert zijn auteursrecht door adverteerders.
HET BESTUUR
Voordat Felix Cohen in 1997 algemeen directeur van de Consumentenbond werd, werkte hij zes jaar voor Philips, onder andere als product‑ en marketingmanager van de computerafdeling. Zijn voorganger Van Lookeren Campagne was ex‑marketing man bij Unilever en zat in besturen van verschillende grote bedrijven: Heineken, Douwe Egberts en Ahrend. De psycholoog J.Verdam is vice‑voorzitter van de Raad van Toezicht en werkt als organisatieadviseur bij adviesbureau Lammerts van Bueren. Klaske de Jonge is directeur van de Consumentenbond, ex‑marketing man van Unilever, directeur corporate affaires en lid van de groepsdirectie van de Koninklijke Numico NV. Walter Etty is voorzitter van de Raad van Toezicht. Deze voormalig wethouder financiën van de gemeente Amsterdam was partijbestuurder van de Partij van de Arbeid. De Elsevier noemt hem 'geprivatiseerd politicus' omdat hij overal opduikt als adviseur voor bedrijfsleven en overheid. Hij verdient goud geld; zijn adviesbureau Andersson Elffers Felix haalde vorig jaar een winst van 2,3 miljoen gulden, (ruim een miljoen euro) en hij verhuurt zich voor 4200 gulden (ruim 1900 euro) per dag, exclusief BTW.
Met deze bestuursleden uit politiek en bedrijfsleven zit de volstrekt ongecontroleerde 'onafhankelijke' vereniging inmiddels met zoveel organisaties en ondernemingen aan tafel, dat ondoorgrondelijk is geworden welke agenda bepalend is. HP/De Tijd publiceerde in 1997 een lijst met honderd organisaties, commissies, ministeriële overlegorganen, besturen en politieke partijen waar de bond rekening mee houdt. Van Reclame Code Commissie en patiëntenverenigingen tot Regulier Overleg Warenwet en Voorlichtingsbureau voor de Voeding; de Consumentenbond praat mee.
MEER MARKT
Hoe groot en machtig de Consumentenbond ook is, het aftakelingsproces is in gang gezet. Leden lopen niet meer warm voor de onderzoekjes, mensen halen hun schouders op over de testresultaten. Directievoorzitter Felix Cohen zegt in een interview met het Financieel Dagblad dat hij nadenkt over een nieuwe rol van de bond. "De eerste consumentenbonden waren inkoopcombinaties, en de Britse consumentenbond verkoopt ook auto's." De vereniging springt nu op de bres voor meer keuzevrijheid en meer markt, maar worstelt met de vraag hoe onafhankelijk te blijven en toch commercieel te opereren.
Het merk 'Consumentenbond' ligt immers goed in de markt en dient geëxploiteerd te worden ten bate van meer winst. Ook de Consumentenbond moet economisch denken en een mogelijke nieuwe marketingstrategie is het aanbieden van diensten en producten. Kunnen bedrijven binnenkort hun keurmerk bij de Consumentenbond kopen, en komt er een afdeling commerciële zaken die koelkasten en vakanties verkoopt? Wie houdt eigenlijk de Consumentenbond in de gaten?
