Radar

Het ontbreekt semi-overheidsinstellingen vaak aan een transparant en goed functionerend toezicht op het handelen van bestuurders. Uit de media blijkt dat met name deze instellingen in toenemende mate tegen integriteitsvraagstukken en -problemen aanlopen. Zo constateren Dick Ernste en Dorien de Wit in Het Financieele Dagblad van 23 juni een te grote verwevenheid tussen toezichthouders en bestuurders in de semi-publieke sector. Dit zou leiden tot 'non-interventiegedrag en vriendjespolitiek'. Nu het bij deze instellingen om forse bedragen aan gemeenschapsgeld kan gaan en zij in maatschappelijke behoeften voorzien, zullen controlemechanismen moeten worden ingebouwd om wantoestanden te voorkomen.

In dergelijke gevallen kan sprake zijn van belangenverstrengeling. De wet bevat een summiere regeling over tegenstrijdig belang bij vennootschappen. Deze betreft de vertegenwoordigingsbevoegdheid van de bestuurder ten opzichte van derden en zichzelf. Voor stichtingen ontbreken deze bepalingen. Er zijn geen instrumenten voor een instelling, bestuurder én toezichthouder hoe zij zich moeten gedragen bij een potentieel belangenconflict.

De recent gepubliceerde code-Tabaksblat , die toeziet op aan de beurs genoteerde vennootschappen, geeft interessante regelingen omtrent tegenstrijdig belang. De interne verhoudingen komen hier wél aan bod. Bruikbare bepalingen uit decode-Tabaksblat zijn dat een bestuurder niet met de instelling in concurrentie mag treden, geen schenkingen van de instelling voor zichzelf mag aannemen, geen onrechtvaardige voordelen ten laste van de instelling aan derden mag verschaffen en geen zakelijke kansen die aan de instelling toekomen, voor zichzelf mag benutten.

Iedere groepering dekt zich onmiddellijk in waar zij een flank bedreigd ziet. Dat kan de bezoldiging zijn, het aantal commissariaten, of de stemplicht van institutionele beleggers. Dat is niet vreemd, maar het is ook heel kwalijk. Want het brengt effecten teweeg die zich geheel aan de macht van de commissie onttrekken.

De mensen aan de top van een bedrijf hebben de mogelijkheid het geld te pakken. De top grijpt de hun geboden kans. Het strookt met elk economisch principe.'

De Groningse hoogleraar Jaap van Manen geeft een fonkelnieuwe inhoud aan de Nieuwe Economie. Het Parool berichtte daarover vandaag, naar aanleiding van een lezing die deze Hoge Heer op een bijeenkomst in De Rode Hoed hield. Voor insiders zegt dat al genoeg, maar ik wil hier met alle plezier dit heerschap afpellen.

Professor Doctor J.A. van Manen beweerde namelijk het volgende: “De kritiek op de snel stijgende toplonen moet vooral worden verklaard door jaloezie, want de ophef wordt vaak gemaakt door groepen die slechter verdienen dan topmanagers”. Met andere woorden: mensen die niet graaien zijn stinkende jaloers op al die toppers. Jaap ging echter nog veel verder in zijn uitspraken. “De werkelijkheid is zo simpel. De mensen aan de top van een bedrijf hebben de mogelijkheid het geld te pakken en grijpen de hun geboden kans. Het strookt met elk economisch principe. Economie is niets anders dan jezelf bevoordelen. Dat mag geen ongelimiteerd graaien heten”, aldus ons Jaapje.

Nu weet ik niet waar Jaapje zijn titels bijeen heeft gegraaid, maar als eenvoudig burger vind ik dat hij het begrip ‘economie’ wel erg versmalt. Het is ‘niets anders dan jezelf bevoordelen’! Welnu, als dat inderdaad zo is dan valt veel van onze ‘economie’ op zijn plaats. Ik ben echter van mening dat economie toch wat breder gezien moet worden. Het hindert Jaapje echter niet in zijn verdere tentoonspreiding van ‘geleerdheid’. De verontwaardiging over notoir graaiende topmanagers, zoals daar zijn KPN-topman Ad Scheepbouwer en ING-er Kist, vindt hij uiteraard misplaatst.

Welnu, Jaapje zelf is ook geen onbeschreven blad en heeft zo zijn achtergrond. Net als u was ik wel benieuwd naar wat hij nog meer in het dagelijkse leven deed en dat leverde een gekleurd plaatje op, waarbij groen en geel uiteindelijk de boventoon voert. Ons Jaapje is hoogleraar Accountantscontrole aan de Rijksuniversiteit Groningen; een niet bijster rechts bekend staand instituut om het maar zacht te zeggen. Verder bleek hij partner te zijn bij PriceWaterhouseCoopers Accountants NV (wat een briefhoofd zal dat geven…!); een bureau dat zeer goed en positief bekend staat bij grootgrutters en multinationals die een bijna obscene graaicultuur goedkeuren, maar een wat mindere naam heeft bij controlerende instanties. Dat kan Jaapje op zich niet persoonlijk aangerekend worden, maar het tekent wel de omgeving waarin hij zich thuis voelt.
Verder was Jaap afgelopen april spreker op het congres ‘Code Tabaksblat’, dat mede georganiseerd werd door –hé… u raadt het al?- PriceWaterhouse. Op dat congres werd besproken wat de gevolgen van deze Code zouden zijn voor de grootaandeelhouders van ons land. Onder het genot van een sigaar werden de risico’s en inperking daarvan besproken, alsmede bekeken hoeveel Commissariaten de heren uiteindelijk mochten overhouden zonder al te opzichtig en armlastig door het ondernemende leven te gaan. Medespreker op dat congres was Mr. E. Kist, voorzitter Raad van Bestuur ING. U weet waar die letters voor staan? Immer Noeste Graaiers. Over heer Ewald schreef ik reeds eerder een column, dus die laat ik nu even ‘off the hook’.
Jaap bleek tenslotte ook nog bestuurslid te zijn bij de Stichting Maatschappij, Veiligheid en Politie die als ‘missie’ heeft het luisteren naar de burger en zijn zorgen omtrent veiligheid en politie. U heeft werkelijk nog nooit gehoord van deze o zo belangrijke stichting? Dat kan toch niet waar zijn!

Beste lezer, wij mogen niet jaloers zijn; laat dat duidelijk zijn! Topmanagers mogen zichzelf gewoon bevoordelen, omdat zij zich nu eenmaal in die economische positie bevinden. Grab the money and enjoy yourself. Vroeger zouden we dat ongegeneerd hebben afgestraft. Nu niet meer, want nu mogen wij niet meer jaloers zijn. Welnu, Jaap en zijn vriendjes mogen het geld van mij in hun derrière steken. Er is namelijk nog meer dan Nieuwe Economie en dat heet Oude Ethiek. Ik verzeker u dat die veel gelukkiger maakt, omdat die met geld niet te koop is. Die heb je of die heb je niet en voorwaar, voorwaar, ik zeg u: ons Jaapje heeft er nog nooit van gehoord. Verspilde moeite, zo aan de top.

Lucas Hartong,
www.democratischplatform.nl (DPN)
0187 484255