De constructie aandelenlease is bedoeld om consumenten te laten beleggen met geleend geld.
Onvermelde geldlening bij aandelenlease.
In de praktijk blijkt echter dat de aanbieders van deze producten ontzettend hun best hebben gedaan de daarmee verbonden lening te versluieren. Omdat o.m. de uitdrukking ‘spaarleasen’en ‘inleg’ werd gebruikt dacht men vaak op een attractieve manier te sparen. De klant leende daarom vaak ongemerkt geld bij de bank. Het geleende geld wordt door de bank voor de contractant belegd in aandelen van een beperkt aantal beursfondsen, zoals Wolters Kluwer, ABN Amro, Ahold en KPN. Het uitgangspunt is dat de aandelen in waarde zullen stijgen. Aan het einde van de contractuele looptijd heeft de klant de keuze om het contract te verlengen, de schuld bij de bank af te lossen en de aandelen zelf te houden, of de aandelen te verkopen en met de verkoopopbrengst de schuld bij de bank af te lossen. Dat laatste blijkt bij afloop het meest gekozen te zijn.
De beurskoersen zouden gedurende de looptijd wel blijven stijgen.
Men gaat er bij deze contructie van uit dat de beurskoersen van deze fondsen gedurende de looptijd dermate zullen stijgen, dat de klant met gemak het geleende bedrag en de daarover verschuldigde rente bij de bank kan aflossen. Het verschil tussen de verkoopopbrengst van de aandelen en het verschuldigde bedrag aan de bank is dan winst voor de klant. Helaas liep het in werkelijkheid minder goed. De beurskoersen kelderden.
Weerstand tegen bijbetalen bij afloop.
Een door de aanbieder opgenomen maar voor de klant minder gunstige bepaling in de overeenkomst was dat hij in geval van een daling van de waarde van de aandelen moest bijbetalen. Veel klanten van Dexia c.s. werden zo met forse schulden opgezadeld. Met alle gevolgen van dien. Het Rapport van de AFM van oktober 2002 toont aan dat ongeveer 700.000 aandelenleasecontracten zijn afgesloten (ongeveer 6% van de gezinnen had in 2001 één of meer contracten), met een totale omvang van ongeveer € 6,5 miljard. Het meeste van dit geld zou door de beursdaling ‘verdampt’zijn. Hier hadden de contractanten niet op gerekend en was men hiervoor niet voor gewaarschuwd. Ook blijkt de wijze waarop de contracten tot stand zijn gekomen niet goed te zijn verlopen. Dexia en andere aandelenleaseaanbieders hebben bij het aanbieden van de aandelenleaseproducten de zorgplicht niet in acht hebben genomen. Zou er verkeerd zijn gehandeld en de producten zonder Wck-vergunning illegaal verkocht zijn. Gedupeerden bieden terecht weerstand tegen bijbetaling van restschuld en willen hun inleg terug.
Verzwegen risico's.
Bovendien voelen velen zich misleid. Men was niet in voldoende mate op de hoogte gebracht, dan wel gewaarschuwd voor de aan aandelenlease verbonden risico's. Daarbij is bekend geworden dat er van agressieve verkoopmethoden en misleidende informatie bij het aanbieden van aandelenleaseproducten gebruik is gemaakt. Zij eisen daarom massaal hun geld terug. Het heeft dan ook ingrijpende maatschappelijke gevolgen voor de grote groep benadeelden met soms enorme financiële stroppen.
Verwarring door vreemde uitlatingen van rechters
Vele rechtszaken zijn er het gevolg van waarbij sommige rechters zich ook vreemd uitlaten over de toepassing van de wet. Zie als leek daar de weg maar eens bij (terug) te vinden. Voor de beoordeling of de contracten juist zijn opgesteld en uitgevoerd is een goed overzicht van de belangrijkste kenmerken noodzakelijk. Wat zijn de wettelijk voorgeschreven rechten en verplichtingen?
http://wetboek.net/nl/index.html
BW Artikel 7A> http://wetboek.net/nl/BW7a.html
De (af)betalingsregeling valt onder HUURKOOP
Het contract bevat een betalingsregeling, op grond waarvan de klant de bank het geleende bedrag en de daarover verschuldigde rente terug moet betalen. Deze (maand)bedragen werden de inleg genoemd. De gebruikelijke looptijd van de aandelenlease-overeenkomst is 3 jaar. Gedurende deze periode dient de klant maandelijks een vast bedrag en aan het einde van de contractuele looptijd een restantbedrag aan de bank te betalen. Ook kon het totaal te betalen “in te leggen bedrag” vooruitbetaald worden, maar dat wordt toch contractueel en wettelijk als huurkoop en als een afbetalingsregeling beschouwd.
Niet direct juridisch maar wel economisch eigenaar door eigendomsvoorbehoud
Kenmerkend voor aandelenlease is dat de klant niet onmiddellijk (juridisch) eigenaar wordt van de aandelen waarin belegd wordt. De overeenkomst behelst een eigendomsvoorbehoud. De bank behoudt zich de eigendom voor tot op het moment dat de klant alle verplichtingen jegens de bank is nagekomen. Op het moment dat aan deze opschortende voorwaarde wordt voldaan, gaat de eigendom van rechtswege over op de klant. (Art. 5 van de aandelenleaseovereenkomst spreekt van 'automatisch en van rechtswege eigenaar worden'. Zie ook art. 2 Bijzondere Voorwaarden Effecten Lease.)
Deze voorwaardelijke overdracht en levering van de aandelen vindt plaats door bijschrijving van de aandelen ten name van de klant in de administratie van de bank, in overeenstemming met artikel 17 Wet Giraal Effectenverkeer (Wge). Tot zekerheid dat de klant de aandelen uiteindelijk krijgt overgedragen of een vervangende schadevergoeding ontvangt, vestigt de bank
ten gunste van de klant een eerste pandrecht op de aandelen. (Art. 15 Bijzondere Voorwaarden Effecten Lease). Kennelijk waren de aandelenleasecontracten in het verleden niet goed en moesten deze (op aandrang van de STE) geoptimaliseerd worden. Het betrof de verplichte registratie van de aandelen en (af)levering van de voor de klant verworven aandelen volgens dit wettelijke voorschrift ingevolge de Wge Art. 17. Ook de stroom van dividendgelden over het vermogen van Legio Lease/Bank Labouchere mocht niet langer. Dit waren immers “baten" die de klant toebehoorden (zie brief van Legio Lease 23 april 1998
Optimalisering cliëntenbescherming http://www.platformaandelenlease.nl/Documenten/opti.htm
Genotverschaffing. 'Alle baten en waardeveranderingen van de waarden komen lessee toe. [...]'.
Ondanks het feit dat de juridische eigendom van de aandelen niet direct overgaat op de consumentbelegger, maar voorbehouden blijft aan de bank, draagt de klant direct het gehele economische risico. Juist als gevolg van het feit dat hij weliswaar
niet juridisch maar wel economisch eigenaar is. De bank draagt slechts het risico van het tenietgaan van de waarde, waarmee bedoeld wordt: het verloren gaan van het papier dat de waarde van het aandeel belichaamd. (Art. 4 Bijzondere Voorwaarden Effecten Lease) De klant draagt ook uitdrukkelijk het gehele risico van koersfluctuaties. Daarnaast heeft de klant recht op dividend uit de aandelen. Art.3 Bijzondere Voorwaarden Effecten Lease: 'Alle baten en waardeveranderingen van de waarden komen lessee toe. [...]'. Deze (af)levering met bijbehorende aanspraken moet worden gezien als genotverschaffing Dat Dexia zich heeft verbonden het genot van de aandelen te verschaffen, blijkt uit de eerste volzin van artikel 3 van de bijzondere voorwaarden, die bepaalt dat alle baten van de aandelen aan lessee toekomen. Voorts blijkt ook uit de tweede volzin van artikel 3 van de bijzondere voorwaarden, die bepaalt dat Dexia de dividendbaten zo spoedig mogelijk na betaalbaarstelling daarvan aan de klant zal doen toekomen. Een en ander stemt overeen met het bepaalde in artikel 7A:1576n leden 1 en 2 BW.
De aflevering van de aandelen met genotverschaffing is een verplichting die bij huurkoop bij de verkoper berust. Dexia betwist dat in vrijwel alle rechtszaken maar halen steeds bakzeil. Ik vermoed omdat zij weten dat zij zich niet aan (alle) wettelijke verplichtingen uit de Wge art. 17 en 25 hebben gehouden.
De feitelijke aflevering van de geleasde aandelen
Bij huurkoop moet het koopobject door de huurverkoper aan de koper worden afgeleverd (art. 7A:1576h jo. 1576l). Afleveren betekent het stellen van het koopobject in de macht van de koper, zoals bedoeld in artikel 7:9 BW. Aflevering in de zin van machtsverschaffing duidt op het feit dat de regeling van huurkoop in eerste instantie is geschreven voor huurkoop van zaken. Dat huurkoop op grond van artikel 7A: 1576 lid 5 van overeenkomstige toepassing is op aandelen, voorzover dat in overeenstemming is met de aard van het recht, zal hierna worden uitgelegd.
Aflevering van aandelen vindt niet in fysieke vorm plaats. Dat hoeft ook niet. De levering van aandelen vindt plaats door voorgeschreven bijschrijving op naam van de verkrijger in de administratie van de betrokken instelling (art. 17 Wge).
AANDELENLEASE WORDT GEKWALIFICEERD ALS EEN OVEREENKOMST VAN HUURKOOP
Aan de hand van de kenmerken van huurkoop - formele vereisten, huurkoopobject, betaling in termijnen, aflevering, eigendomsvoorbehoud en eigendomsoverdracht - kan worden gesteld dat aandelenlease aan de kwalificatie huurkoop voldoet.
Van een huurkoopovereenkomst is sprake indien wordt voldaan aan de voorwaarden van artikel 7A:1576h (betaling in termijnen, geen eigendomsoverdracht door aflevering maar door volledige betaling van de koopsom),
ongeacht wat partijen hebben beoogd overeen te komen.
De regeling van koop op afbetaling en huurkoop uit het oud Burgerlijk Wetboek is bij de invoering van titel 7.1 voorlopig gehandhaafd en is te vinden in titel 7A.5A, artikelen 7A:1576-1576x BW. In geval van huurkoop aan een consument moet in het bijzonder worden gelet op de regeling van consumentenkoop en de Wet op het Consumentenkrediet (Wck). De Wck geldt voor alle geld- en goederenkredieten aan natuurlijke personen tot een bepaald limiet (art. 2 en 3 Wck). Art.4 Wck somt een aantal krediettransacties op waarop de wet niet van toepassing is, zoals hypothecaire geldleningen. Koop op afbetaling en huurkoop kunnen onder de werking van de Wck vallen. Hier zijn al diverse uitspraken van bekend en op
www.rechtspraak.nl en
www.platformaandelenlease.nl als jurisprudentie terug te vinden.
Een aandeel is een vermogensrecht en een goed in de zin van artikel 3:1 BW.
Hoewel sommige rechters - waar onder de rechter uit Helmond - niet erkennen dat de geleasde aandelen als huurkoopobject onderwerp zijn van het huurkoopcontract is de regeling van huurkoop op grond van artikel 7A: 1576 lid 5 BW uitdrukkelijk van overeenkomstige toepassing op vermogensrechten, niet zijnde registergoederen, voor zover dat in overeenstemming is met de aard van dat recht.
Een aandeel is een vermogensrecht en een goed in de zin van artikel 3:1 BW. Een aandeel is geen registergoed, omdat overdracht of bezwaring van het aandeel niet geschiedt door inschrijving in een daartoe bestemd openbaar register.
J. Hijma, Mr. C. Assers Handleiding tot de beoefening van het Nederlands burgerlijk recht. 5. Bijzondere overeenkomsten. Deel I. Koop en ruil, Deventer: W.E.J. Tjeenk Willink 2001, nr. 127- 129. Rb. Amsterdam (AO7593), r.o. 3.2. :
'De overeenkomst betreft, naar de rechtbank begrijpt, lease van aandelen in verzameldepots als bedoeld in de Wet giraal effectenverkeer (Wge). Dergelijke aandelen zijn vermogensrechten in de zin van artikel 3:6 BW. Uit de artikelen 7:47 en 7A: 1576 lid 5 BW volgt dat huurkoop betrekking kan hebben op vermogensrechten. Het verweer van Dexia dat de overeenkomst geen huurkoopovereenkomst is omdat deze geen lease van zaken, maar van vermogensrechten betreft, wordt derhalve verworpen.'
Ondanks het feit dat aandelen op grond van de wet duidelijk vatbaar zijn voor huurkoop, wordt dit in de veel rechtbankprocedures door Dexia toch herhaaldelijk betwist. Dexia voert aan dat lid 5 geen uitbreiding van de definitie van koop op afbetaling inhoudt, maar slechts een uitbreiding van de werkingssfeer betreft.
Dit verweer wordt door vrijwel alle rechtbanken verworpen, onder verwijzing naar de strekkingsbepaling van artikel 7a: 1576h lid 2 BW. Deze strekkingsbepaling heeft immers tot gevolg dat alle overeenkomsten met dezelfde strekking als huurkoop, ongeacht onder welke benaming aangegaan, als huurkoop worden aangemerkt, met als gevolg dat de daarop betrekking hebbende bepalingen overeenkomstig van toepassing zijn. In de visie van de rechtbank brengt de overeenkomstige toepassing op vermogensrechten uit lid 5 niet met zich mee dat de definitie van koop op afbetaling uit lid 1 wordt uitgebreid (zoals Dexia stelt).
Mocht iemand de visie van Dexia delen dan is koop op afbetaling in hun redenering geen overeenkomst met betrekking tot een vermogensrecht. Een rechtbank die hierin meegaat, miskent hiermee de rol van de schakelbepaling in het gelaagd systeem van het BW. Art. 7A: 1576 lid 5 heeft eenzelfde functie als artikel 7:47 BW in de algemene kooptitel.
De aandelenleaseovereenkomst vertoont in verschillende opzichten grote gelijkenis met huurkoop. De vraag is echter of aandelenlease als een overeenkomst van huurkoop kan worden aangemerkt. Deze vraag stond centraal in diverse rechtbankprocedures. Voor de kwalificatie als huurkoop moet een overeenkomst aan een aantal wettelijke voorwaarden voldoen.
De aandelenleaseovereenkomst is bij schriftelijk contract gesloten.
De overeenkomst bevat bepalingen omtrent de totale leasesom en de betalingsregeling in termijnen. Hiermee voldoet de aandelenleaseovereenkomst aan artikel 7A: 1576i-1576j.
De aandelenleaseovereenkomst heeft betrekking op aandelen. Een aandeel is een vermogensrecht en geen registergoed. De regeling van huurkoop c.q. koop op afbetaling is op grond van artikel 7A: 1576 lid 5 uitdrukkelijk van overeenkomstige toepassing op vermogensrechten, voor zover dat in overeenstemming is met de aard van dat recht. Met andere woorden, aandelen kunnen onderwerp zijn van een huurkoopovereenkomst.
Ook aan de voorwaarde dat betaling van de koopprijs moet plaatsvinden in termijnen (art. 7A: 1576 lid 1) is voldaan. In de aandelenleaseovereenkomst is een betalingsregeling opgenomen, op grond waarvan gedurende de contractperiode maandelijkse termijnen en aan het einde van de overeenkomst een restantbedrag moet worden betaald. De totale leasesom, moet worden aangemerkt als de koopprijs, nu ter verkrijging van de aandelen dit bedrag moet worden betaald. Dat de overeenkomst de termijnbetalingen benoemt als 'leasetermijnen' of 'rentevergoedingen' is daarbij niet van belang.
De aandelenleaseovereenkomst bevat net als huurkoop een eigendomsvoorbehoud. Eigendomsvoorbehoud is eigendomsoverdracht onder opschortende voorwaarde: wanneer aan de opschortende voorwaarde is voldaan gaat de eigendom van rechtswege over op de lessee.
Eigendomsovergang is noch afhankelijk van een koopoptie, noch van een nadere leveringshandeling. De aandelen zijn reeds door bijschrijving ten name van de lessee in de administratie van de bank in de zin van artikel 17 Wge afgeleverd. Op grond van de overeenkomst gaat de eigendom in beginsel over op de lessee. De lessee heeft evenwel de bevoegdheid om van verkrijging van de aandelen af te zien en de aandelen via bemiddeling door de bank aan een derde te verkopen. Dat doet echter niets af aan het feit dat de overeenkomst in beginsel tot eigendomsoverdracht strekt.
Concluderend, de aandelenleaseovereenkomst voldoet aan de wettelijke omschrijving van huurkoop. De overeenkomst strekt tot eigendomsoverdracht en heeft daarom de zelfde strekking als huurkoop in de zin van 7A:1576h lid 2. De aandelenleaseovereenkomst moet als een overeenkomst van huurkoop worden gekwalificeerd. [3.8 Conclusie]
Als leidraad voor dit artikel heb ik de bekroonde bijdrage in het juninummer 2004 van Ars Aequi genomen 'Huurkoop of Duurkoop?
Kan de aandelenleaseovereenkomst worden gekwalificeerd als huurkoop?' (p. 390-400)
http://www.arsaequi.nl/nieuwsbrief/arti ... aprijs.htm
‘Huurkoop of Duurkoop?’ is de titel van het artikel van Frank Jaspers (OU) en Kasper Krzeminski (EUR) over het fenomeen aandelenlease. De jury merkte allereerst op dat het artikel al in 2004 was geschreven, op een moment dat de kwestie door de toen lopende procedures tegen de Dexia bank actueel was. Dit nu is een stuk dat niet zozeer uitmunt door de originaliteit van beschrijving of zienswijze, maar wel door de voortreffelijke en informatieve wijze waarop een actueel maatschappelijk probleem juridisch wordt ontleed en wordt voorzien van concrete conclusies die rechtstreeks betrekking (kunnen) hebben op lopende procedures. Toen de jury ook nog vernam dat het artikel daarom wordt gebruikt als leesstof bij postdoctorale cursussen over dit onderwerp was de beslissing onontkoombaar: het stuk ontvangt een eervolle vermelding.
http://www.platformaandelenlease.nl/Doc ... urkoop.pdf
Laat je niet van de wijs brengen als sommige uitspraken afwijkend zijn. Misschien is dit wel om persoonlijke aandacht te krijgen, voelt men wel wat voor de (kromme) redenering van Dexia of om juist een doorbraak te forceren zodat iemand wel in Hoger Beroep moet gaan om zijn recht te halen. Je weet het maar nooit. Vast staat dat er al heel wat uitspraken zijn gedaan die uitstekend door gedupeerden als jurisprudentie gebruikt kunnen worden.
Met vriendelijke groet,
Okerene
n
n