Wie mag vragen naar mijn identiteitsbewijs en wanneer?
Een politieambtenaar, een toezichthouder en een conducteur mogen naar uw identiteitsbewijs vragen. De identificatieplicht betekent dat u zich in bepaalde situaties moet identificeren. Dat geldt ook bij het openen van een bankrekening, het aanvragen van een burgerservicenummer, het aanvragen van een uitkering, het in dienst treden bij een nieuwe werkgever, het zwartrijden in het openbaar vervoer (vanaf 12 jaar) en het bezoek aan een voetbalwedstrijd.
Identiteitscontrole alleen met reden
De identificatieplicht geeft de politie niet de bevoegdheid zonder reden mensen aan te houden om hun identiteit te controleren. Het verzoek om identificatie moet nodig zijn voor de uitvoering van de taken van de politie. Bijvoorbeeld bij verkeerstoezicht, hulpverlening bij een ongeluk of opsporing van strafbare zaken. Toezichthouders hebben dezelfde bevoegdheden als de politie om naar het identiteitsbewijs te vragen. Hieronder staan voorbeelden van situaties waarin een identiteitscontrole kan plaatsvinden:
een auto rijdt 's nachts rond op een industrieterrein;
er vindt op straat of in een café een schietpartij plaats en het is relevant voor het onderzoek om de identiteit van (mogelijke) getuigen vast te stellen;
hangjongeren veroorzaken overlast in de openbare ruimte;
er woedt een brand en de (mogelijke) brandstichter kan zich bevinden tussen de toegestroomde belangstellenden;
bij evenementen als voetbalwedstrijden en demonstraties waarbij rellen ontstaan;
bij onrust of dreigend geweld in uitgaansgebieden en op openbare manifestaties waarbij gevaar van ordeverstoring aanwezig is.
Controle door toezichthouders
Voor toezichthouders geldt dat het verzoek om een identiteitsbewijs te tonen, moet passen bij de uitoefening van de functie. Toezichthouders zijn ambtenaren die toezicht moeten houden op de naleving van bepaalde wetten. Een toezichthouder van bouw- en woningtoezicht kan bijvoorbeeld van een fietser die door rood licht rijdt niet eisen zich te identificeren. Het aanhouden van verkeersovertreders behoort namelijk niet tot zijn taken. Net zo min mag een inspecteur van de Inspectie SZW (voorheen Arbeidsinspectie) aan iemand die afval op straat gooit, vragen zich te identificeren.
Controle door particuliere beveiligingsbedrijven
Werknemers van particuliere beveiligingsbedrijven, bijvoorbeeld beveiligingsmedewerkers van winkels en uitgaansgelegenheden, zijn geen toezichthouders. Zij mogen van de wet mensen op straat niet vragen zich te identificeren. Zij mogen wel, vanwege beveiliging of door de huisregels van het bedrijf waarvoor zij werken, bezoekers of klanten vragen zich te identificeren. Die bezoekers zijn niet verplicht daarop in te gaan, maar zij moeten wel accepteren dat zij het pand worden uitgezet of dat hen de toegang wordt geweigerd.
Controle door conducteurs
Conducteurs van de Nederlandse Spoorwegen (NS) en controleurs van andere openbaar vervoersorganisaties zijn buitengewoon opsporingsambtenaar en hebben de bevoegdheid om aan zwartrijders een identiteitsbewijs te vragen. Een externe link: buitengewoon opsporingsambtenaar (boa) draagt een insigne waaraan hij duidelijk te herkennen is. Ook heeft hij een legitimatiebewijs, inclusief pasfoto, waarop te zien is dat hij boa-bevoegd is.
Controle door financiële instellingen
Financiële instellingen zijn verplicht om de identiteit van hun cliënten vast te stellen. Deze identificatie vindt plaats om ongebruikelijke transacties te kunnen melden.
Legitimatie door de politie, toezichthouder of conducteur
U mag de politieambtenaar, toezichthouder of conducteur vragen zich te legitimeren. Dit kan bijvoorbeeld van belang zijn wanneer u een klacht over het optreden wilt indienen.
Klachten over politie bij identificatieplicht
Bent u het niet eens met het optreden van de politie bij het vragen om een identiteitsbewijs, dan kunt u hierover een klacht indienen. Dit doet u bij het regiokorps waar de betrokken politieambtenaar in dienst is. Elk korps heeft zijn eigen klachtenregeling. Bij veel korpsen zijn brochures verkrijgbaar over de klachtenregeling van de politie. De politieambtenaar is verplicht u zijn naam op te geven en zijn legitimatiebewijs te laten zien, als u dat vraagt. In bijzondere gevallen kan een agent volstaan met het opgeven van een nummer (bijvoorbeeld leden van de Mobiele Eenheid).
Klachten over toezichthouders bij identificatieplicht
Klachten over het optreden van een toezichthouder bij het vragen om een identiteitsbewijs, dient u in bij het bestuursorgaan waar de toezichthouder in dienst is. Het gaat dan bijvoorbeeld om reinigingscontroleurs of milieu-inspecteurs. Deze klachten worden behandeld volgens de daarvoor vastgestelde procedure in de Algemene wet bestuursrecht. Toezichthouders zijn verplicht hun legitimatiebewijs te laten zien als u daarom vraagt.
