Opinie
Een democratische onbalans tussen informatie en propaganda
Waarom moet Sociale Zaken zo nodig inbreken bij redacties? Die werken uit zichzelf wel mee. Wat kunnen WAO'ers en andere slachtoffers van overheidssaneringen eigenlijk voor hulp van de media verwachten?
Louis van Overbeek
De Nederlandse overheid verkeert in een omstandigheid waar menig totalitair bewind slecht van kan dromen. Namelijk die dat zij, behalve bij de daarvoor bestemde instanties, voor propagandadoeleinden ook moeiteloos terecht kan bij zowel pers en media als bij educatieve instellingen. Wij berichtten daarover eerder in KN.
Onlangs ging een initiatief van start waarbij als het ware beide extra propagandakanalen tegelijk werden benut. De 'educatieve' omroep RVU vond het namelijk "heel goed aansluiten bij haar missie" om onder de titel Ik ben er weer een door de overheid gefinancierd vierluik over het als zeer succesvol voorgestelde reïntegratiebeleid met betrekking tot arbeidsgeschiktverklaarde ex-WAO'ers uit te zenden op prime time. Dat de omroep hiermee zijn journalistieke onafhankelijkheid opgaf, is naar het oordeel van directeur Groenendijk van de RVU een misverstand.
Opmerkelijk
De uitgezonden programma's vertoonden niettemin een opmerkelijke overeenkomst met de inhoud van UWV-Perspectief, het 'servicemagazine' dat uitkeringsinstantie UWV haar 'cliënten' elk kwartaal toezendt: op glanspapier afgedrukte, fraai geïllustreerde reportages waarin optimistische rolstoelgebruikers en anderszins gehandicapten enthousiast vertellen hoe moeizaam hun reïntegratie in de arbeidsmarkt aanvankelijk verliep, maar hoe groot het succes was dat zij uiteindelijk met stug volhouden wisten te behalen. Het feit dat inmiddels ook bij werkgevers bekend is dat bij de aangescherpte herkeuringen mensen arbeidsgeschikt zijn verklaard die onmogelijk kunnen werken en zij dus ook niet van zins zijn deze aan te nemen, vormt bij de samenstelling van het blad geen beletsel. Lezing ervan wordt door de overheid bovendien zo aanbevelenswaardig geacht voor de doelgroep, dat opzegging van het automatische abonnement erop onmogelijk is.
De RVU verkondigt de blijde boodschap van het UWV
De televisie-editie van UWV-Perspectief, die het vierluik van de RVU feitelijk was, was gemaakt in opdracht van WAOCafé, een met overheidssubsidie en sponsorgeld van bedrijven gefinancierde website, die pretendeert te zijn "opgezet voor en door WAO'ers, om elkaar te steunen en te informeren", maar in werkelijkheid eveneens de blijde boodschap van het UWV verkondigt.
De site, die deel uitmaakt van het commerciële Stokvis Niehe Producties, kent daarbij een geraffineerde opzet. Eigenlijk bestaat hij uit twee gedeelten: enerzijds een redactioneel deel, dat wordt volgeschreven door ex-WAO'ers in dienst van het productiebedrijf, die er - met geld of een beetje macht als webmaster - voor beloond worden lotgenoten die op het internet op zoek zijn naar informatie over het beleid waarmee zij geconfronteerd worden, te bestoken met propaganda van het ministerie en het UWV en hen tegelijkertijd te doen geloven dat zij hier te maken hebben met onafhankelijke informatie, en anderzijds een forum waarop de doelgroep reacties kan geven.
Propagandagehalte
Binnen het redactionele gedeelte trekt opnieuw een stoet van enthousiaste herintreders voorbij en worden de zegeningen van de reïntegratie en de betaalde arbeid breed uitgemeten. Het forumgedeelte heeft een soort ventielfunctie: gedupeerde (ex-)WAO'ers kunnen hier een beetje stoom afblazen, zodat niet alle woede zich op de keuringsartsen en UWV-medewerkers richt. Er wordt zelfs, volgens het principe dat in de jaren '60 en '70 'repressieve tolerantie' werd genoemd, een zekere mate van kritiek op het beleid geduld, althans zolang men zich aan bepaalde Balkenendiaanse fatsoensregels houdt en de kritiek geen fundamenteel karakter krijgt. In dat geval wordt de censorschaar gehanteerd.
Tegenover de propaganda ontbreekt feitelijke informatie
Hoe hoog het propagandagehalte van de redactionele 'informatie' op deze website is, bleek onlangs uit een bericht in Het Parool, dat in tijd ongeveer samenviel met de derde uitzending van Ik ben er weer van de RVU, en waarin de woedende reactie van de directeuren van Amsterdamse basisscholen werd beschreven, wie extra conciërges en administratief medewerkers waren toegezegd, maar die nu bleken te worden "afgescheept" met plotseling arbeidsgeschikt verklaarde WAO'ers. Daar waren zij dan weer.
Tegenover deze massieve muur van overheidspropaganda staat een volstrekt gebrek aan feitelijke informatie. Als oorzaak hiervan hebben wij hier eerder gewezen op de sterke verstrengeling van belangen in de Nederlandse samenleving, waardoor informatie die de regering onwelgevallig is als door een onzichtbare hand uit het nieuws kan worden gehouden en het grote publiek met betrekking daartoe in een vrijwel volledige onwetendheid verkeert.
Eén voorbeeld: in augustus werden voor de rechtbank Den Haag de Staat der Nederlanden en het UWV gedagvaard door vertegenwoordigers van WAO'ers die, onder verwijzing naar onder meer het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens en het Europees Sociaal Handvest, de rechtmatigheid van de herkeuringen bestrijden. De dagvaarding vormt een achttien pagina's lang, juridisch zeer doorwrocht betoog, waarover op 15 augustus een officieel bericht in de Staatscourant verscheen. Vervolgens werd hieraan door geen enkele reguliere krant en geen enkel ander medium ook maar de geringste aandacht besteed.
Dat men onder zulke omstandigheden, bij zo'n volstrekte onbalans tussen propaganda en journalistieke informatie, niet lang daarna met veel mediabombarie 'De week van de democratie' ging vieren, was dan ook bijzonder cynisch.
Louis van Overbeek is freelance publicist. Zie voor de genoemde dagvaarding
www.corv.nl/files/dgvherkeuringsoperatie220707wv.pdf