De hele familie van SSRI's, waartoe ook Venlafaxine behoort, staat bekend om de zeer onprettige onttrekkingsverschijnselen. Wat er precies met je gebeurt laat zich lastig omschrijven, maar in de volgende beschrijving (die vond ik op internet) herken ik heel veel:
Brain zaps and electric shock sensations
Symptoms described as "brain zaps", "brain shocks," "brain shivers" or "head shocks" are a withdrawal symptom experienced during discontinuation (or reduction of dose) of antidepressant drugs. The symptoms are widely variable in description and of unknown etiology. Common descriptions include dizziness, electric shock-like sensations, sweating, nausea, insomnia, tremor, confusion, and vertigo.
In goed Nederlands komt die beschrijving ongeveer hier op neer:
Verschijnselen die worden omschreven als "hersenzaps", "hersenschokjes," "hersenrillingen" of "schokjes in je hoofd" zijn een onttrekkingsverschijnsel bij het onderbreken van het gebruik van antidepressiva (of bij verlaging van de dosis). De symptomen worden op diverse manieren omschreven en hun oorzaak is onbekend. De beschrijvingen maken gewoonlijk ook melding van duizeligheid, elektrische schok-achtige sensaties, zweten, misselijkheid, slapeloosheid, beven, verwarring en duizeligheid.
Vergat ik zelf eens een dosis tijdig in te nemen, dan wees mijn lijf me daar op doordat ik, als ik mijn hoofd draaide, het gevoel had alsof mijn hoofd nog achter die beweging aankwam, na-ijlde.
Op het moment dat je antidepressiva gaat gebruiken voel je je zeer rot.
Als een arts je dan een doosje pillen voorhoudt die de pijn kunnen verzachten, accepteer je die.
Ik heb over een periode van tien, twaalf jaar tal van middelen voorgeschreven gekregen van zes of zeven verschillende artsen of psychiaters (soms na mijn klachten over bijwerkingen). Ik heb steeds de standaard doseringen gekregen maar beschouw mezelf wel als een ervaringsdeskundige, vooral na een opname van enkele maanden. Ik heb ervaring met paroxetine (Seroxat®), mirtazapine (Remeron®), citaloptram (Cipramil®) en de laatste drie jaar met Venlafaxine (Efexor®).
Als je je met je medicatie over een langere periode (een jaar of twee?) goed voelt en die hele depressieve episode geleidelijk uit je geheugen is verdwenen, ga je denken over afbouwen en stoppen.
Het afbouwen van Venlafaxine - eerste fase
Venlafaxine komt in drie doseringen: 150, 75 en 37,5 mg.
Mijn hoogste dosering was dagelijks 75 mg.
Eerste halvering: de ene dag 75, de andere dag 37,5 mg en dat gedurende een paar maanden vasthouden.
Voor mijn eigen gemak gebruikte ik zo'n weekdoosje met voor elke dag van de week een vakje, dan weet je precies hoeveel je wanneer hebt geslikt (of moet slikken).
Tweede halvering: dagelijks 37,5 mg en dat gedurende een paar maanden vasthouden.
Derde halvering: de ene dag 37,5 mg en de andere dag 0 mg. Dat bleek heel onprettig en gaf me teveel een stuiterend gevoel in het hoofd.
Het uitsluipen van Venlafaxine - tweede fase
De leveranciers van Venlafaxine en vergelijkbare middelen hebben er natuurlijk geen belang bij om "afbouw-setjes" te verkopen en houden ons veel liever als klant. Het zou toch een kleine moeite moeten zijn om bijvoorbeeld doosjes met capsules van 9,4 mg te leveren. Dan kun je geleidelijk stapsgewijs blijven halveren: 150 mg -> 75 mg -> 37,5 mg -> 18,8 mg (9,4 + 9,4) -> 9,4 mg -> 0 mg.
Het is niet zo dat de beschreven onttrekkingsverschijnselen daarmee verdwijnen. Die zijn er gewoon, maar vrij mild.
Met deze manier van uitsluipen voorkom je dat je moet terugvluchten naar de laagste dosis van 37,5 mg omdat je je te ellendig voelt van het afbouwen.
De noodzakelijke capsules met lagere doseringen maken we dan dus gewoon zelf.
Want we zijn niet gek
.Bedenk dat de werkzame stof op een bijzondere manier in de capsule verpakt is.
De capsule zelf is maagzuurresistent. Dat wil zeggen dat hij de inhoud veilig door de (zeer zure) maag transporteert. Zonder die capsule zou de werkzame stof al in de maag worden afgebroken en daar schiet je natuurlijk niks mee op.
In de capsule zit de werkzame stof weer verpakt in kleine bolletjes, waardoor die heel geleidelijk aan het lichaam wordt afgegeven (dat is de betekenis van de toevoeging XR (eXtended Release = verlengde afgifte) of Retard (= vertraagde afgifte).
Vierde halvering: maak het je niet te moeilijk en maak gewoon voor elke dag van de komende week dezelfde hoeveelheid klaar.
Neem een vlak, schoon werkblad, een glasplaat, of iets dergelijks.
Leesbril, licht, concentratie.
Open voorzichtig de capsule met 37,5 mg (gewoonlijk is de gekleurde helft het dekseltje) en giet de balletjes eruit.
Veeg ze met een scherp mesje op een hoopje een kijk wat je hebt: hierin zit dus de boosdoener: 37,5 mg venlafaxine!
Halveer het hoopje en scheid beide helften. Breng de ene helft terug naar de apotheek
en veeg de andere helft voorzichtig op een papiertje. Met dat papiertje moet je een beetje prutsen: aan drie kanten een opstaande randjes vouwen, gootje voor het gieten..., wees creatief. Ik heb uit de kookwinkel een klein taartversierspuitje (metalen trechtertje) dat in de capsule past. Houd dat trechtertje in de lege capsule en giet de helft van de oorspronkelijke bolletjes weer terug. Dopje er weer op en opbergen in je weekdoosje. Idem voor de volgende dagen kan de komende week.
Nu weet je dat je voor een volle week een dosering kunt gebruiken van (ongeveer) 18,75 mg.
De eerste dagen merk je echt dat je mindert, maar dat gevoel is mild en verdwijnt na een paar dagen.
Houd deze dosering aan gedurende een week of twee tot vier.
Vijfde halvering: Als boven: open voorzichtig de capsule met 37,5 mg en giet de balletjes eruit.
Verdeel ze met een scherp mesje over vier gelijke hoopjes en kijk wat je hebt: in elk hoopje zit dus 9,4 mg venlafaxine!
Breng drie van die hoopjes terug naar de apotheek
en veeg het vierde voorzichtig op een papiertje. Zet het trechtertje in de lege capsule en giet een kwart van de oorspronkelijke bolletjes weer terug in de capsule. Dopje er op en opbergen in je weekdoosje. Idem voor de volgende dagen van de komende week. Nu weet je dat je voor een week een dosering gaat gebruiken van (ongeveer!) 9,4 mg.
De eerste dagen merk je dat je mindert, maar dat gevoel verdwijnt al na een paar dagen.
Houd dat een paar weken aan en stop dan helemaal.
De stap naar nul: Op de dag dat je stopt voelt dat een beetje eng. De weken daarvoor slikte je slechts negen duizendste gram per dag, maar toch. Ik heb – ondanks dat dat een onvoorstelbaar lage dosering is – gedurende een dag of zes de vertrouwde, milde onttrekkingsverschijnselen gehad.
En dan is het een kwestie van goed op jezelf letten.
Vraag ook je partner op je te letten, die ziet de veranderingen vaak eerder (beter?) dan je ze zelf ziet.
Het zal nog wel een maand of wat duren voor je weer je eigen oude zelf bent en alle evenwichten in je hersenen zich opnieuw hebben ingesteld. Na jaren slikken zal het wel weer even wennen zijn.
De bovenstaande handleiding zal geen prijs krijgen van apothekers, artsen en farmaceutische industrie. Zelf knutselen met medicijnen vinden ze riskant en onverstandig. Dat is jammer voor ze. Dan moeten ze maar een helpende hand bieden bij het vinden van een betere oplossing voor het afbouwen. Te oordelen naar de vele binnen- en buitenlandse fora op internet die – vanuit het perspectief van de gebruiker – onttrekkingsverschijnselen beschrijven als de grootste hobbel bij het afbouwen van SSRI's, zou je zeggen dat er voor afbouw-setjes wereldwijd een flinke markt is.
Nagekomen restless legs
Na twee weken op 0 mg Venlafaxine wordt (bij mij) vrijwel elke nacht gebroken door rusteloze (boven)benen die me een paar uur lang het bed uit jagen. Zou dat ook ... denk je dan. Eh, ... ja.
Ook het complex van verschijnselen dat we beschrijven als rusteloze benen (het restless legs syndrome of RLS) kan blijkbaar samenhangen met het stoppen van SSRI's:
Imbalances in the neurotransmitter serotonin have been associated with RLS, and the common antidepressants known as SSRIs, which increase serotonin levels in the brain, may be tried. One study found that SSRIs reduced RLS in 58% of patients and eliminated symptoms in 12%. Oddly, however, RLS became worse in another 12%.
In goed Nederlands:
Onevenwichtigheid in (de aanwezigheid van) de neurotransmitter serotonine wordt wel in verband gebracht met rusteloze benen, en de gewone antidepressiva die bekend zijn als de SSRI's, die de serotonine-niveaus in de hersenen verhogen, zijn te proberen. Eén studie vond dat SSRI's rusteloze benen verminderen bij 58% van de patiënten en ze liet verdwijnen bij 12%. Maar vreemd genoeg was er ook 12% die juist meer last kreeg van rusteloze benen.
Ook dat onttrekkingsverschijnsel dus maar gewoon uitzitten, het duurde een week.
. Zal toch niets met het afbouwen te maken hebben?
.